Mitologia grecka to zbiór mitów greckich zaczyna się także od narodzin świata. W mitach greckich każde zjawisko przyrody, czy egzystencji ludzkiej ma swego boga. Świat Greków i Rzymian jest politeistyczny (z greckiego polis- liczny). Istnieje jednak zasadnicza różnica pomiędzy mitami greckimi, a rzymskimi. Grecy odznaczali się niezwykłą wyobraźnią mitotwórczą. Literatura późniejsza nieustannie nawiązywała do mitów greckich, odkrywa i interpretuje ich wieloznaczną symbolikę.
Na skróty
Mitologia grecka
Mit o narodzinach świata
Świat powstał z Chaosu złożonego z ziemi, ognia, wody i powietrza. Z chaosu wyłoniły się dwa potężne bóstwa Gaja (Ziemia) i Uranos (Niebo). Ich dziećmi byli: Tyfon, Gigantowie, Sturęcy, Cyklopi , Tytani i Kronos. Uranos strącił ich do Tartaru za wyjątkiem jednak Kronosa, który uknuł spisek z matką i strącił ojca z tronu, a z krwi Uranosa powstały trzy boginie zemsty Erynie.
Mit o narodzinach świata – czytaj więcej >
Mit o Prometeuszu
Prometeusz był jednym z tytanów. Ulepił z gliny zmieszanej ze łzami figurę, dał jej duszę z ognia niebiańskiego wykradzionego rydwanu słońca. Człowiek był jednak słaby, nagi i bezbronny. Prometeusz więc aby polepszyć los ludzkości, którą bardzo ukochał wykradł bogom ogień olimpijski i zniósł go na ziemię.
Mit o Prometeuszu – czytaj więcej >
Mit o Dionizosie
Dionizos (Bachus) był synem Zeusa i Semery. Bogiem wina i płodnych sił natury. Wychowany przez nimfy na górze Nysa. Walczył w wojnie z gigantami jako lew. Pewnego razu został porwany przez piratów, ale bardzo szybko się uwolnił. Jako pierwszy z bogów żył na ziemi.
Mit o Dionizosie – czytaj więcej >
Mit o Dedalu i Ikarze
Król Krety – Minos zatrudnił Dedala – znanego budowniczego i twórcę wielu pożytecznych wynalazków do zbudowania labiryntu dla swego syna, potwora Minotaura (pół byk, pół człowiek). Po zakończeniu budowy władca nie chciał odesłać utalentowanego Dedala do domu (Ateny za którymi bardzo tęsknił). Ojciec i syn byli uwięzieni na wyspie.
Mit o Dedalu i Ikarze – czytaj więcej >
Mit o Syzyfie
Pewien władca Koryntu – Syzyf był lubiany przez bogów toteż często gościł na Olimpie. Okazało się jednak, że jest plotkarzem i zdradza ludziom boskie tajemnice. Pewnego razu zdradził ważną tajemnicą Zeusa, a ten w zemście wysłał do niego boga śmierci Tanatosa, który miał go zabrać. Syzyfowi udało się uwięzić Tanatosa, co spowodowało, że ludzie przestali umierać.
Mit o Syzyfie – czytaj więcej >
Mit o Hefajstosie
Hefajstos był synem Zeusa i Hery, bóg ognia, mistrz rzemieślników, sztuki kowalskiej i złotniczej. Był kulawy z winy swojego ojca, który strącił go z Olimpu. Po wypadku przez dziesięć lat opiekowała się nim Tetyda, to właśnie w tym czasie zajął się kowalstwem, był szczęśliwy i nie chciał już wracać na Olimp.
Mit o Hefajstosie – czytaj więcej >
Mit o Heraklesie
Herakles był herosem, który narodził się ze związku Zeusa i królowej Alkmeny. Wyróżniała go wielka siła, bohaterstwo, odwaga, śmiałość i męstwo. Ojciec Heraklesa chciał by był nieśmiertelny więc przysunął go do piersi śpiącej Hery, ta jednak odtrąciła dziecko i zaczęła mścić się na Heraklesie.
Mit o Heraklesie – czytaj więcej >
Mit o Tantalu
Król Tantalos był Herosem i przyjacielem bogów, często przebywał więc na Olimpie. Oszukiwał jednak bogów wykradając nektar i ambrozję dla ludzi. Tantal chciał sprawdzić czy bogowie są faktycznie bosy, więc zaprosił ich na ucztę. Jednej potrawy jednak nikt nie tknął, gdyż bogowie zorientowali się, że podano im ludzkie mięso. Potrawę sporządzono z mięsa syna Tantala – Pelopsa, którego Zeus przywróć do życia, a dla Tantala wyznaczył straszną karę. Strącono go do Taratu, gdzie przez wieki cierpiał głód i cierpienie. Widział wodę w źródle i jedzenie, ale za każdym razem gdy próbował ich sięgnąć one oddalały się od niego. Do dziś używane jest przysłowie „męki Tantala”, które oznacza straszliwe męki.
Mit o Tezeuszu
Tezeusz był synem króla Aten. To on jako jedyny wyszedł żywy z labiryntu Minotaura – zabił go. Minotaur był potworem, któremu corocznie składano w ofierze 7 chłopców i 7 dziewcząt. Tezeusz wchodząc do labiryntu rozwijał nić Ariadny, którą w drodze powrotnej zwinął, co umożliwiło mu wyjście z labiryntu. Mit ma swoje symboliczne znaczenie: życie to wielki labirynt, w którym błądzimy ale zawsze znajdzie się ktoś kto poda nam rękę (nić).
Nawiązania
- Boska komedia – Dante Alighieri
- Do fraszek – J. Kochanowski
- Lalka – B. Prus
- Imię róży – U. Eco
- Sklepy cynamonowe, Sanatorium pod Klepsydrą – B. Schulz
- Proces – F. Kafka
Mit o Niobe
Niobe była córką Tantala, żoną Amfiona, który był królem Teb z którym miała 14 dzieci. Bardzo zależało jej na czciło ją więcej ludzi niż Latonę, która miała tylko dwoje dzieci: Apolla i Artemidę. Dzieci Latony zabiły z łuku wszystkie dzieci Niobe. Po tej tragedii Niobe powrócił do Sipylos, gdzie stale opłakiwał niesłuszną śmierć dzieci. Bogowie zamienili ją w kamień ale nawet wtedy nie przestała rozpaczać i z kamienia wciąż płynęły łzy.
Mit obrazuje miłość macierzyńską a jednocześnie jest przestrogą przed zarozumiałością.
Mit o Nike
Była córką tytana Pallasa i bogini podziemnej rzeki Styks. Przedstawiano ją jako młodą dziewczynę ze skrzydłami, która trzyma w dłoni gałązkę oliwną. Była symbolem zwycięstwa, toteż często była ozdobą pomników budowanych na cześć zwycięstw.
Nawiązania
- Wczorajszemu – T. Gajcy
- Nike, która się waha – Z. Herbert
- Nike z Samotraki? Leopold Staff
- Nike – J. Lechoń
- Nike – M. Pawlikowska-Jasnorzewska
Mit o Orfeuszu i Eurydyce
Orfeusz był młodym śpiewakiem, synem muzy Kaliope, cudownie grał i był bardzo piękny. Jego żoną była Eurydyka, po której śmierci bardzo cierpiał. Z rozpaczy przestał grać i śpiewać, błąkał się po łąkach ciągle wołając imię ukochanej. Był zdesperowany do tego stopnia, że wybrał się do Hadesu. Charon przewiózł go na drugi brzeg Styksu, gdzie wzruszył wszystkich swoim śpiewem i oddano mu żonę. Wychodząc z krainy ciemności Orfeusz nie miał oglądać się za siebie. Jednak nie wytrzymał i spojrzał na Eurydykę, w tym momencie stracił ją na zawsze. Orfeusz sam wrócił na ziemię, gdzie błąkał się bez celu tak długo aż natrafił na pochód Dionizosa, w których szły brachtanki – kobiety zabiły go rozszarpując. Mit opowiada o wielkiej miłości małżeńskiej.
Nawiązania
- Rehabilitacja – W. Szymborska
- Przez furie jestem targany jak Orfeusz … – J. Słowacki
- Tren XIV – J. Kochanowski
Mit o Demeter i Korze
Demeter była boginią pól i urodzajów. Często przechadzała się po łąkach wraz z córkę Korą i orszakiem nimf, śpiewały przy tym i zbierały kwiaty. Demeter zabraniała swojej córce Persefonie zrywania na łące narcyzów, które są poświęcone bogom podziemi. Historia powstania tego kwiatu wiązała się z mitem o narcyzie. Dziewczyna nie wytrzymała i zerwała jeden kwiat. Za karę porwano ją do podziemi, a tam została żoną Hadesa. Demeter rozpaczała po stracie córki a wraz z nią cierpiała przyroda, która więdła a ptaki przestawały śpiewać. Była tak zła, że przeklęła ziemię, która przestała rodzic owoce. Na rozkaz Zeusa Hades miał wypuścić żonę ale zanim to uczynił związał ją na zawsze ze sobą, częstując ją ziarnami granatu (jedzenie umarłych). W efekcie Kora spędzał część roku z Hadesem, (nazywano ją w podziemiach Persefoną) a cześć z matką. Kiedy Persefona przebywa z matką, ta cieszy się i wszystko na ziemi kwitnie i się zieleni. Jednakże gdy wraca na 3 miesiące do męża popada w rozpacz a przyroda zamiera.
Mit o Narcyzie
Opowiada o pięknym chłopcu, który nachyliwszy się nad źródłem zobaczył w nim swoje odbicie i zakochał się. Nie mogąc odwzajemnić miłości stale spoglądał w źródło aż w końcu umarł z tęsknoty. Gdy zmarł jego ciało przemieniło się w kwiat, który nazwano narcyzem. Młodzieńca ukarała w ten sposób Afrodyta, za to że odrzucił zaloty nimfy Echo, która z rozpaczy straciła głos. Narcyz do dziś pozostaje symbolem człowieka zakochanego w sobie.
Nawiązania
- Pieśń o Narcyzie – Owidiusz
- Lalka – B. Prus
- Narcyz – M. Pawlikowska-Jasnorzewska
Mity tebańskie
Odpowiadają o tragicznych losach potomków Kadmosa, który założył miasto Teby. Opowiadają o życiu Semele, Akteona, Niobe, Lajosa, Edypa i Antygony. Najtragiczniejsze były losy Edypa, który mimo usilnych starań nie uniknął przeznaczenia. Jego córka – Antygona zginęła broniąc honoru rodziny, o czym opowiada utwór zatytułowany imieniem głównej bohaterki.
Mit o Labdakidach
Szczegóły plan mitu:
- Wyrocznia w Delfach przepowiada Lajosowi, że zginie z ręki syna.
- Narodziny Edypa jako syna Lajosa w Tebach
- Lajos chcąc uniknąć przeznaczenia porzuca syna
- „Nabrzmiałopięty” odnaleziony przez pasterzy
- Wkrótce po tym opiekę nad Edypem przejmuje bezdzietne małżeństwo kroyntckich władców – Polibos i Merope
Zobacz cały plan mitu o Labdakidach >
Mit o wojnie trojańskiej
Szczegółowy plan mitu
- Starania Zeusa i Posejdona o rękę Tedy
- Przestroga Temidy
- Wydanie Tetydy za księcia Peleusa(człowieka)
- Uczta weselna z udziałem wszystkich bogów za wyjątkiem bogini niezgody Eris
- Zjawienie się niepożądanego gościa (Eris)…