Motyw diabła

Diabeł – Zły duch, którego zadaniem jest skłonienie człowieka do grzechu. Przedstawiany najczęściej na wzór greckiego Pana jako kozłonogi i kozłorogi stwór z długim ogonem, dzierżący w ręku widły. W kulturze polskiej bardzo często istny Niemczyk we fraku i cylindrze.

W przeciwieństwie do kulturowego ujęcia Szatana diabeł nie ma w sobie nic z majestatu zła. Jest stworem bardzo swojskim, ponieważ towarzyszy człowiekowi nieustannie. Daje się łatwo wyprowadzić w pole, bowiem nie grzeszy inteligencją.

Polskie diabły są niejednokrotnie bardzo sympatyczne i raczej pomagają ludziom, niż im szkodzą. W wielu opowieściach pojawiają się jako strażnicy skarbów. Średniowieczne moralitety i intermedia – Diabeł pojawia się jako upostaciowione zło walczące z dobrem o duszę człowieka. Przedstawia się go najczęściej jako czarnego stwora z rogami i kopytami, długim ogonem i widłami w łapach. Jego sromotna klęska w walce ma ukazywać triumf dobra w człowieku i świecie

Motyw diabła – Literatura przedmiotu:

BANACH Andrzej: O polskiej sztuce fantastycznej. ? Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1968. – Rozdz.: O diable. – S. 9-25BŁASZCZAK Maria, OLSZAŃSKA Barbara (wybór i oprac.): Diabli wiedzą co…: wiersze i opowiadania polskich pisarzy: antologia. – Warszawa: Iskry, 1972. ? 668 s.BOJCZEWSKA Teresa, NAWROT Agnieszka, POPŁAWSKA Anna: Prezentacje maturzysty: egzamin ustny: język polski. – Kraków: Wydawnictwo Greg, 2006. – Rozdz.: Królestwo piekieł i jego przedstawiciele w literaturze i  sztuce. Zaprezentuj funkcjonowanie tego motywu w wybranych dziełach. – S. 71-76. – (Gwarancja Sukcesu na Maturze)
ISBN 83-7327-655-6

DIABEŁ / W: SŁOWNIK motywów literackich / red. Agnieszka Nawrot et al.; oprac. haseł Teresa Kosiek et al. – Kraków: Wydawnictwo „GREG”, 2004. – S. 73-80
ISBN 83-7327-394-8

INGLOT Mieczysław: Kordian Juliusza Słowackiego / W: LITERATURA polska w szkole średniej / red. Stanisław Grzeszczuk. ? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990. – S. 198-221

POZNAŃSKI Jacek, MARGULA Jerzy, LOGOS Mateusz: Wzorcowe prezentacje 100 tematów: nowa ustna matura z języka polskiego. – Warszawa: Skrypt, 2004. – Rozdz.: Przedstaw literacki wizerunek diabła na przykładzie wybranych utworów z różnych epok. – S. 154-158
ISBN 83-89522-39-X

PRZYBYLSKI Ryszard: Wtajemniczenie w los: szkice o dramatach. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985. – Rozdz.: Stulecie szatana. Kochankowie piekła J. M. Rymkiewicz. – S. 215-228
ISBN 83-06-01178-3