Motyw żony

Opracowanie motywu żony:

Klasyczna literatura prezentuje przede wszystkim obrazy rodzin patriarchalnych, gdzie żona jest w bardzo dużym zakresie podporządkowana woli męża. Wyraziste postaci żon, kobiet nieprzeciętnych, pojawiały się w twórczości antycznej, chrześcijaństwo nie sprzyjało podobnym konstrukcjom bohaterek. Romantyzm całą instytucję małżeństwa postawił jakby w stan podejrzenia, formalizację związku między mężczyzną i kobietą uznano za kres prawdziwej, namiętnej miłości. Niemniej, literatura wciąż tworzy nowe wizerunki żon: rzadko wzorowych (współcześnie bardzo trudno odpowiedzieć na pytanie, jaką powinna być taka kobieta), częściej pozostających w konflikcie z mężem, nieszczęśliwych, niewiernych, z trudem godzących rodzinne obowiązki z tradycyjnie ujmowanymi funkcjami żony. Zarazem społeczna rola matki przestaje być nierozerwalnie związana z małżeństwem.

Mitologia

Grecka mitologia przedstawiła sylwetki wielu żon, kobiet reprezentujących bardzo różne charaktery: zbrodniarek, żon niewiernych i stanowiących ideał. Hera, córka Kronosa i Rei, była zarazem siostrą i małżonką Zeusa. Pozostawała jedyną mężatką wśród kobiet zamieszkujących Olimp, co pociągało za sobą pewne przywileje, szacunek. Czczono ją jako opiekunkę, patronkę położnic, małżeństw. Była boginią zazdrosną, często kłóciła się z niewiernym mężem, prześladowała dzieci Zeusa zrodzone ze śmiertelnych kobiet, np. Heraklesa, Dionizosa, Europę. Afrodyta była niewierną żoną Hefajstosa, co można chociaż częściowo usprawiedliwić wyjątkową szpetnością i niechlujnością tego boga. Dejanira, pragnąc odzyskać miłość Heraklesa, podarowała mu nasączoną trucizną tunikę (o czym nie wiedziała) – ból doprowadził herosa do samobójstwa, a jego żona z rozpaczy również zadała sobie śmierć. Życie odebrała sobie także Jokasta, gdy dowiedziała się, że jest żoną własnego syna, Edypa. Aż do Hadesu powędrował Orfeusz za swą ukochaną.

Odyseja – Homer

Penelopa stała się w kulturze europejskiej wzorem, ideałem, odwiecznym symbolem małżeńskiej wierności, którą zachowała przez dwadzieścia lat pomimo natarczywości licznych zalotników, którzy rozpanoszyli się w całym domu długo wracającego z wojny trojańskiej Odyseusza.

Biblia

Pierwszą żoną w biblijnych dziejach była oczywiście Ewa. W Starym Testamencie mąż miał zawsze absolutną władzę nad żoną, kobieta wychodząc za mąż, dostawała się spod władzy ojca pod władzę głowy rodziny, do której wchodziła. Cudzołóstwo było karane śmiercią, wierność małżeńska stanowiła ideał. Rozwód pozostawał prawem męża, żony nie posiadały też prawa do własności. Te stosunki patriarchalne zostały tylko nieznacznie zmodyfikowane w Nowym Testamencie, gdzie też często mówi się o małżeństwie w sensie metaforycznym.

Dzieje Tristana i Izoldy

Izolda Jasnowłosa była młodą kobietą o olśniewającej urodzie, wyjątkową i najpiękniejszą na świecie, córką króla Irlandii, siostrą zabitego przez Tristana Marhotta. To osoba dumna, zdecydowana, której życie odmieniło Fatum. Chciała nienawidzić Tristana odrzucającego początkowo jej rękę; gdy wraz z winem wypita śmierć własną jej losem całkowicie zawładnęła miłość. Poślubiona przez kochającego ją króla Marka, już od nocy poślubnej oszukiwała go na różne sposoby, systematycznie zdradzała. Izolda, wiarołomna żona, żyta w poczuciu grze chu, winy, dobrze znała również uczucie zazdrości. W imię miłości (co czyni) i Tristan) dopuszczała się czynów moralnie nagannych, oszustw, nawet zbrodni (wysyłając Brengien na śmierć). Miłość była dla niej jedyną wartością: silniejszą od prawa, małżeńskiego obowiązku wierności i nakazów religijnych.

Makbet – William Szekspir

Być może, bez wpływu dominującej żony Makbet nie zdobyłby się na popełnienie pierwszej zbrodni. Lady Makbet byta kobietą opanowaną przez rządzę władzy zło, ale i trzeźwą, inteligentną realistką instrumentalnie traktującą poddanego jej woli męża. Późniejsze odsunięcie przez męża słusznie pojmowała jako utratę wpływów, znaczenia, władzy Umierała jako odtrącona żona, kobieta nieszczęśliwa, załamana psychicznie, a jej śmierć nie wywarta na Makbecie jakiegokolwiek wrażenia. Adam Mickiewicz Grażyna. Uczucia patrio tyczne w przypadku Grażyny przeważyły nad nakazem posłuszeństwa mężowi. Dzielna kobieta, w zbroi Litawora, podjęta walkę z Krzyżakami i zginęła w boju, zmieniając zarazem stosunek męża do wojny.
Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod. Walter Alf, rozpoczynając podstępną misję w Zakonie Krzyżackim, porzucił Aldonę, młodą żonę. Kobieta zamknęła się w wieży, gdzie konsekwentnie, aż do śmierci, prowadziła pustelniczy żywot.

Nad Niemnem – Eliza Orzeszkowa

Małżeństwo Benedykta Korczyńskiego nie było szczęśliwe, jego żona Emilia zupełnie nie interesuje się gospodarką, małżonkowie żyją pod jednym dachem, a jednak zupełnie osobno, coraz bardziej oddalają się od siebie. Korczyńska pozostawała wieczną hipochondryczką znajdującą w sobie coraz to nowe choroby, omdlewającą i cierpiącą na migreny, co staje się doskonałym pretekstem do tego, by nie opuszczać łóżka, pokoju. Interesuje się przede wszystkim własnym stanem psychicznym i fizycznym, często ucieka w świat urojeń, marzeń, absolutnie nie zajmuje się niczym w gospodarce. Realność nie spełnia jej wygórowanych oczekiwań rodem z romansów. W zasadzie nic ją w domu nie obchodzi, jest kobietą skrajnie egocentryczną, zapatrzoną w siebie. Nie pełni funkcji żony, matki czy dziedziczki. Maria Kirłowa z tej powieści to trzydziestoczteroletnia (od szesnastu lat zamężna) kobieta, matka pięciorga dzieci. Przyszło jej zastępować męża we wszystkich pracach gospodarczych. Osoba pracowita, uczciwa, rozsądna, życzliwa wobec ludzi, wyrozumiała, skromna, kobieta wyemancypowana, niezależna i zapewne szczęśliwa, mimo wszystko kochająca męża-próżniaka, który też ją kochał. nie przypominać sobie tych okropnych szczegółów.

Chłopi – Władysław Stanisław Reymont

W zasadzie całe postępowanie Jagny Pacześ (Borynowej) to następstwo ogromnej podświadomej energii życia, której Jagna biernie poddawała się. Spośród wielu zalotników wybrała żonatego Antka, ale, pozostając bezwolna, zdominowana przez matkę (i żądna bogactwa), zgodziła się bez oporu na ślub ze starym (ale i mogącym się jeszcze podobać, albo przynajmniej imponować kobietom) Boryną. Przekroczyła (zdradzając męża) granice moralne wyznaczone przez wiejską społeczność, za co została okrutnie ukarana, poddana samosądowi. Poniżona, doświadczywszy ostracyzmu, szukała schronienia u brata Szymka. Jagna nie była w gruncie rzeczy kobietą złą, wstydziła się niektórych swych postępków, obawiała wiejskiej opinii, chociaż nie podzielała moralnych zasad uznawanych przez społeczność, w której przyszło jej żyć. Nie umiała przy tym oprzeć się pokusom, nie czuła więzi z gromadą, nie zabiegała o jej akceptację, pozostawała inna, odmienna od wiejskich kobiet, dziewczyn. Była niczym fatum przynoszące nieszczęście sobie i wiążącym się z nią mężczyznom. Ta postać może być uznana za młodopolską femme fatale – kobietę fatalną, niszczącą życie mężczyzn, odbierającą serce, burzącą spokój duszy, łamiącą kariery. Jagna jest postacią samotną, tragiczną, odrzuconą przez wiejską społeczność w rzeczywistości nie za swe winy, ale ukaraną za wszystkie nieszczęścia spadające na Lipce, odwracającą uwagę od innych problemów (np. defraudacji pieniędzy przez wójta). Jagna w pewnym sensie funkcjonowała poza pojęciami dobra i zła, wręcz stawała się uosobieniem odwiecznej natury tworzącej w nieskończoność nowe formy życia, zatem zawsze czystej, bezgrzesznej, skłaniającej do rozpatrywania jednostkowych zdarzeń w najszerszym wymiarze wszechświata. Hanka, żona Antka Boryny, to kobieta dzielna, walcząca z przeciwnościami losu. Pochodziła z biednej rodziny, małżeństwo z Boryną było dla niej wielkim awansem (trudno zrozumieć, dlaczego do niego w ogóle doszło), początkowo nie umiała odnaleźć się w nowej roli, pozycji. Skromna, bardzo pracowita, zapobiegliwa, dobra matka, niezmiennie wierna złemu mężowi, próbująca ratować rozpadające się nie ze swej winy małżeństwo. Podczas choroby Boryny Hanka kierowała całą wielką gospodarką, w pełni ujawnił się jej niepospolity charakter, duma, zaradność. Zyskała szacunek wsi i samego Macieja Boryny, stała się rzeczywiście pełnoprawnym członkiem rodu Borynów. Okazała wielkie serce, stając w obronie Jagny, kochanki męża. Zarazem to nie jest postać idealna, ale pełna, oryginalna osobowość ze sporym bagażem wad (kłótliwa, skąpa, zaniedbana jako kobieta, nie dbająca o wygląd).

Tango – Sławomir Mrożek

Eleonora, żona Sto mila, jest kobietą z wielkim doświadczeniem życiowym, dobrze rozumiejącą sytuację, jaka wytworzyła się w jej rodzinie – doskonale widać to w przypadku jest stosunku do Ali. Eleonora nieco żałuje, że zawsze podporządkowywała się mężowi. Jej związek z Edkiem byt rodzajem buntu, a jednocześnie swego rodzaju testem zachowań męża. Niestety, w tej próbie Stomil nie sprawdza się, a Eleonora nie ma dość sity, by zakończyć eksperyment.

Literatura:

  • Mitologia
  • Biblia
  • Odyseja – Homer
  • Dzieje Tristana i Izoldy
  • Odyseja – Homer
  • Makbet – William Szekspir
  • Żona modna – Ignacy Krasicki
  • Lilie, Grażyna – Adam Mickiewicz
  • Wesele – Stanisław Wyspiański
  • Nad Niemnem – Eliza Orzeszkowa
  • Chłopi – Władysław S. Reymont
  • Granica – Zofia Nałkowska
  • Tango – Sławomir Mrożek