Filozofia renesansu

Najwybitniejsi filozofowie renesansu:

Erazm z Rotterdamu (1476 ? 1563) ? tworzył w południowej Europie. Był duchownym, wiele podróżował, przyjaciel Tomasza Morusa. Mówiło się o nim człowiek instytucja. Doskonale znał języki antyczne, był wszechstronnie wykształcony, pisał wyłącznie po łacinie. Jego najważniejsze dzieło to satyra Pochwała głupoty, wydana w 1520 r. i Dialogi. W swoich utworach krytykował złe zjawiska występujące w kościele, jak również niektóre poglądy i działania reformatorów. Narażał się na niechęć kościoła i reformatorów. Był zwolennikiem tzw. irenizmu ? postawa wyrażająca dezaprobatę dla wszystkich wojen, kłótni i zwad. Chwalił zgodę i pokój pomiędzy ludźmi.

Pochwała głupoty: narratorem tekstu jest głupota, która demaskuje głupotę, głównie teologów i duchowieństwa. Krytykuje teologów za dowolną interpretację pisma świętego. Twierdził, że przeinaczają jego treść na swoją korzyść.

Tomasz Morus (1478-1535) ? wybitny angielski humanista. Autor utworu pt. Utopia. Tytuł utworu oznaczał krainę, która naprawdę nie istnieje, od gr. ou ? nic, topos ? miejsce. Ludzie żyjący na wyspie Utopia nie potrzebowali pieniędzy, byli szczęśliwi, żyli w zgodzie z naturą. Panował tam ustrój doskonały. Dziki stworzeniu idealnej wyspy miał możliwość skrytykowania otaczającej go rzeczywistości. Głosił egalitaryzm, czyli równość ludzi wobec prawa. Postulował zniesienie prawa własności i wolność religijną. Został ścięty gdyż nie uznał Henryka VIII za zwierzchnika kościoła (anglikanizm).

Utopia ? coś czego nie ma, nierealny i nieosiągalny ideał. Miejsce, które nie istnieje. Jest w nim szczęście ale brakuje zła. Wszyscy żyją w dostatku i bogactwie. Wszyscy są wobec siebie równi i panuje sprawiedliwość.

Utopia:

  • kształt wyspy przypomina ćwiartkę księżyca na nowiu
  • miasta są wspaniałe i przestronne
  • mowa mieszkańców i prawo są jednakowe
  • wszystkie miasta są złożone według jednakowego planu i mają identyczne budynki, których liczba wynosi 54
  • każde miasto ma obszar ziemi do własnego użytku
  • domy zaopatrzone są w sprzęty gospodarskie i odpowiednio urządzone
  • każda rodzina wiejska składa się przynajmniej z 40 osób, mężczyzn i kobiet, 2 niewolników i podlega kierownictwu obojga rozumnych ludzi (matka i ojciec)
  • na czele 30 rodzin stoi filarch
  • zwyczaj rocznej wymiany rolników
  • władza księcia dożywotnia
  • wszyscy noszą odzież jednakowego kroju bez względu na wiek
  • urzędnicy zmieniani co rok, obradują 3 dni
  • życie jest uporządkowane
  • w każdym z miast ludzie czują się bezpiecznie bo są takie same.

Nicolo Machiavelli Włoch, snuł refleksje na temat skutecznej władzy, autor utworu kontrowersyjnego utworu pt. Książę. Twórca doktryny zwanej machiawelizmem, która mówiła rządzącym jak należy sprawować władzę w imię dobra publicznego i racji stanu. Powiedzenia: cel uświęca środki, czyli najważniejsze jest aby osiągnąć szlachetny, można więc dopuszczać się podstępu, zdrady, przebiegłości, siły i okrucieństw jeśli wymaga tego dobro państwa. Powiedział też: Po trupach do celu. W epokach późniejszych jego postulaty uznano za nieetyczne.

czego władca nie musi robić co władca powinien robić
dotrzymywać wiary
słuchać racji drugich osób
walczyć sprawiedliwie
nie może być znienawidzony
nie powinien być ludzki ani tylko zwierzęcy
postępować szczerze z miłością, sprawiedliwie
nie powinien dążyć aby ludzie go kochali
dotrzymywać obietnic
powinien posiadać cechy zwierzęcia i człowieka: cwany jak lis, groźny jak lew
raczej powinien budzić strach niż miłość
samodzielnie decyduje o losach kraju
kieruje myśleniem poddanych
ma budzić strach
musi być podstępny żeby wygrać

Książę powinien być podstępny, budzić strach gdyż:

  • wtedy poddani będą go słuchali
  • zwycięży w walkach, w których nie ma szans
  • stawi czoło tym, którzy są nikczemni i przebiegli

Cytaty:

  • Macie bowiem wiedzieć,  że są dwa rodzaje walki: trzeba być lisem i lwem (motto Kordian Wallenroda)
  • cel uświęca środki
  • Po trupach do celu

Wnioski:

  • Każdy władca dba o dobo państwa
  • Należy zwapnić przetrwanie ojczyźnie i zapewnić jej wartość (nadrzędny cel)
  • Potoczne ujmowanie słowa utopia utrudnia naukową oceną tego zjawiska, gdyż zanim przystąpi się do badania słysząc krytyczną ocenę, reaguje się z głębszego namysłu.
  • Władca musiał być ostrożny, tak aby nikt nie miał podstaw go oskarżać.

Nurty filozoficzne renesansu:

Renesans zwracał się ku antykowi, co spowodowało odrodzenie filozofii starożytnej.

Stoicyzm – narodził się w IV w p.n.e w Atenach. Za najważniejsze dobro uznawano cnotę, do którego osiągnięcia powinien dążyć każdy człowiek. Jej osiągnięcie staje się możliwe jedynie przy zachowaniu spokoju i wolności wewnętrznej, równowagi uczuciowej. Należy dążyć do zachowania spokoju i wolności wewnętrznej, poczucie zgodności z wyrokami boskimi oraz ze sobą, innymi ludźmi i światem. Ideałem człowieka jest mędrzec, który pojmuje zmienność świata i własnego losu, żyje w zgodzie z rozumem, co pozwala na zachowania pogody ducha w każdej sytuacji.

Epikureizm – także powstał w Atenach w IV w p.n.e. Najważniejszym celem człowieka jest osiągnięcie szczęścia i przyjemności, będącej brakiem cierpień fizycznych i duchowych. Jeśli osiągniemy swoje cele, będziemy szczęśliwi. Należy w sposób rozumowy korzystać z życia. Należy dążyć do radości i przyjemności, rozwijać ciało i umysł, carpe diem. Należy osiągnąć harmonię ze światem, co zapewni nam poczucie szczęścia.

Neoplatonizm – człowiek dąży do boskości i doskonałości. Jedynie człowiek i Bóg mają wolną wolę. Ludzie bardziej zaczynają dbać o rzeczy materialne.

Pojawia się synkretyzm ? łączenie w jedną myśl przeciwstawnych poglądów.

Przykłady ludzi renesansu realizujących filozofię neoplatońską:

  • Leonardo da Vinci,
  • Michał Anioł,
  • Mikołaj Kopernik,
  • Marsillo Ficino,
  • Giovanni Ficino
  • Giovanni Pico Della Mirandola
  • Wawrzyniec Wspaniały z rodu Madyceuszy