Najwybitniejsi filozofowie renesansu:
Erazm z Rotterdamu (1476 ? 1563) ? tworzył w południowej Europie. Był duchownym, wiele podróżował, przyjaciel Tomasza Morusa. Mówiło się o nim człowiek instytucja. Doskonale znał języki antyczne, był wszechstronnie wykształcony, pisał wyłącznie po łacinie. Jego najważniejsze dzieło to satyra Pochwała głupoty, wydana w 1520 r. i Dialogi. W swoich utworach krytykował złe zjawiska występujące w kościele, jak również niektóre poglądy i działania reformatorów. Narażał się na niechęć kościoła i reformatorów. Był zwolennikiem tzw. irenizmu ? postawa wyrażająca dezaprobatę dla wszystkich wojen, kłótni i zwad. Chwalił zgodę i pokój pomiędzy ludźmi.
Pochwała głupoty: narratorem tekstu jest głupota, która demaskuje głupotę, głównie teologów i duchowieństwa. Krytykuje teologów za dowolną interpretację pisma świętego. Twierdził, że przeinaczają jego treść na swoją korzyść.
Tomasz Morus (1478-1535) ? wybitny angielski humanista. Autor utworu pt. Utopia. Tytuł utworu oznaczał krainę, która naprawdę nie istnieje, od gr. ou ? nic, topos ? miejsce. Ludzie żyjący na wyspie Utopia nie potrzebowali pieniędzy, byli szczęśliwi, żyli w zgodzie z naturą. Panował tam ustrój doskonały. Dziki stworzeniu idealnej wyspy miał możliwość skrytykowania otaczającej go rzeczywistości. Głosił egalitaryzm, czyli równość ludzi wobec prawa. Postulował zniesienie prawa własności i wolność religijną. Został ścięty gdyż nie uznał Henryka VIII za zwierzchnika kościoła (anglikanizm).
Utopia ? coś czego nie ma, nierealny i nieosiągalny ideał. Miejsce, które nie istnieje. Jest w nim szczęście ale brakuje zła. Wszyscy żyją w dostatku i bogactwie. Wszyscy są wobec siebie równi i panuje sprawiedliwość.
Utopia:
- kształt wyspy przypomina ćwiartkę księżyca na nowiu
- miasta są wspaniałe i przestronne
- mowa mieszkańców i prawo są jednakowe
- wszystkie miasta są złożone według jednakowego planu i mają identyczne budynki, których liczba wynosi 54
- każde miasto ma obszar ziemi do własnego użytku
- domy zaopatrzone są w sprzęty gospodarskie i odpowiednio urządzone
- każda rodzina wiejska składa się przynajmniej z 40 osób, mężczyzn i kobiet, 2 niewolników i podlega kierownictwu obojga rozumnych ludzi (matka i ojciec)
- na czele 30 rodzin stoi filarch
- zwyczaj rocznej wymiany rolników
- władza księcia dożywotnia
- wszyscy noszą odzież jednakowego kroju bez względu na wiek
- urzędnicy zmieniani co rok, obradują 3 dni
- życie jest uporządkowane
- w każdym z miast ludzie czują się bezpiecznie bo są takie same.
Nicolo Machiavelli ? Włoch, snuł refleksje na temat skutecznej władzy, autor utworu kontrowersyjnego utworu pt. Książę. Twórca doktryny zwanej machiawelizmem, która mówiła rządzącym jak należy sprawować władzę w imię dobra publicznego i racji stanu. Powiedzenia: cel uświęca środki, czyli najważniejsze jest aby osiągnąć szlachetny, można więc dopuszczać się podstępu, zdrady, przebiegłości, siły i okrucieństw jeśli wymaga tego dobro państwa. Powiedział też: Po trupach do celu. W epokach późniejszych jego postulaty uznano za nieetyczne.
czego władca nie musi robić | co władca powinien robić |
dotrzymywać wiary słuchać racji drugich osób walczyć sprawiedliwie nie może być znienawidzony nie powinien być ludzki ani tylko zwierzęcy postępować szczerze z miłością, sprawiedliwie nie powinien dążyć aby ludzie go kochali dotrzymywać obietnic |
powinien posiadać cechy zwierzęcia i człowieka: cwany jak lis, groźny jak lew raczej powinien budzić strach niż miłość samodzielnie decyduje o losach kraju kieruje myśleniem poddanych ma budzić strach musi być podstępny żeby wygrać |
Książę powinien być podstępny, budzić strach gdyż:
- wtedy poddani będą go słuchali
- zwycięży w walkach, w których nie ma szans
- stawi czoło tym, którzy są nikczemni i przebiegli
Cytaty:
- Macie bowiem wiedzieć, że są dwa rodzaje walki: trzeba być lisem i lwem (motto Kordian Wallenroda)
- cel uświęca środki
- Po trupach do celu
Wnioski:
- Każdy władca dba o dobo państwa
- Należy zwapnić przetrwanie ojczyźnie i zapewnić jej wartość (nadrzędny cel)
- Potoczne ujmowanie słowa utopia utrudnia naukową oceną tego zjawiska, gdyż zanim przystąpi się do badania słysząc krytyczną ocenę, reaguje się z głębszego namysłu.
- Władca musiał być ostrożny, tak aby nikt nie miał podstaw go oskarżać.
Nurty filozoficzne renesansu:
Renesans zwracał się ku antykowi, co spowodowało odrodzenie filozofii starożytnej.
Stoicyzm – narodził się w IV w p.n.e w Atenach. Za najważniejsze dobro uznawano cnotę, do którego osiągnięcia powinien dążyć każdy człowiek. Jej osiągnięcie staje się możliwe jedynie przy zachowaniu spokoju i wolności wewnętrznej, równowagi uczuciowej. Należy dążyć do zachowania spokoju i wolności wewnętrznej, poczucie zgodności z wyrokami boskimi oraz ze sobą, innymi ludźmi i światem. Ideałem człowieka jest mędrzec, który pojmuje zmienność świata i własnego losu, żyje w zgodzie z rozumem, co pozwala na zachowania pogody ducha w każdej sytuacji.
Epikureizm – także powstał w Atenach w IV w p.n.e. Najważniejszym celem człowieka jest osiągnięcie szczęścia i przyjemności, będącej brakiem cierpień fizycznych i duchowych. Jeśli osiągniemy swoje cele, będziemy szczęśliwi. Należy w sposób rozumowy korzystać z życia. Należy dążyć do radości i przyjemności, rozwijać ciało i umysł, carpe diem. Należy osiągnąć harmonię ze światem, co zapewni nam poczucie szczęścia.
Neoplatonizm – człowiek dąży do boskości i doskonałości. Jedynie człowiek i Bóg mają wolną wolę. Ludzie bardziej zaczynają dbać o rzeczy materialne.
Pojawia się synkretyzm ? łączenie w jedną myśl przeciwstawnych poglądów.
Przykłady ludzi renesansu realizujących filozofię neoplatońską:
- Leonardo da Vinci,
- Michał Anioł,
- Mikołaj Kopernik,
- Marsillo Ficino,
- Giovanni Ficino
- Giovanni Pico Della Mirandola
- Wawrzyniec Wspaniały z rodu Madyceuszy