Motyw gór

Opracowanie motywu gór:

Tajemnicze, niedostępne góry od pradziejów fascynowały ludzi, wyobrażano sobie, że są one siedzibami bogów, lokowano w nich miejsca kultu. Wielki wzrost zainteresowania górami w literaturze nastąpił w okresie romantyzmu, tak wielcy pisarze jak Byron, Hugo, Shelley, Lamartine tworzyli wręcz kult Alp (za nimi poszedł Słowacki, Mickiewicz), także w XIX wieku nasi twórcy odkryli Tatry. Wysokim górom przypisano różnoraką symbolikę (widziano w nich np. ruiny, katedry), dokonywano ich monumentalizacji, później traktowano jako miejsce szczególnie ostrej walki o byt. Adam Asnyk w jednym z listów do ojca napisał: „Góry i morze to jedyne uniwersalne lekarstwo na wszystkie ludzkie dolegliwości, tam oddychając świeżym, wonnym powietrzem, pojąc się widokiem wiecznie żywej a wzniosłej natury, można zapomnieć o cierpieniach i troskach”.

Mitologia

Siedzibą greckich bogów był Olimp, pasmo górskie na północno-wschodnim wybrzeżu Grecji, rozciągające się między Macedonią i Tesalią, którego najwyższy szczyt również nazywa się Olimp. Tę górę wybrali sobie bogowie, tam zamieszkali w pałacach zbudowanych przez Hefajstosa. Na Olimpie bawili się, ucztowali, żyli beztrosko, ale i często kłócili się, nawet walczyli między sobą. Przed wzrokiem śmiertelnych chroniła ich zasłona gęstych mgieł.

Biblia

Góry stanowią dominujący akcent krajobrazu biblijnego, są w Piśmie Świętym przywoływane bardzo często. W górach Izraelici szukali schronienia, osiedlali się, zakładali wojskowe obozy, toczyli bitwy, nawet zakładali cmentarze i – oczywiście – składali Bogu ofiary. Nierozerwalnie związane z Bogiem są dwie góry: Synaj oraz Syjon. Na Synaju zostało zawarte przymierze między Bogiem i Izraelem, tam Mojżesz rozmawiał ze Stwórcą. Syjon pozostawał jednym z miejsc pobytu Boga. Chociaż w Nowym Testamencie Jezus podkreśla, że miejsce oddawania czci Bogu nie jest ograniczone do żadnej góry, to sam jakby podtrzymuje tradycję: wygłasza ważne Kazanie na Górze, jest kuszony na wysokim szczycie, wchodzi na górę, by się modlić. Miejsce wniebowstąpienia Jezusa to prawdopodobnie Góra Oliwna, wznosząca się nad Jerozolimą.

Kandyd – Wolter

Podczas wielkiej ucieczki Kandyda, płynąc w dół rzeki, bohaterowie docierają do Eldorado, legendarnej górskiej krainy szczęścia i niebywałych bogactw, gdzie zostali przyjęci bardzo gościnnie. Jednak Kandyd, tęskniący za ukochaną, nie chce zostać w Eldorado. Miejscowi uczeni na specjalnie przygotowanej machinie przeprawiają go przez góry, bowiem inaczej nie można wydostać się z tego miejsca, chronionego niedostępnymi szczytami przed całym złem świata, najeźdźcami, rabusiami.

Kordian – J. Słowacki

Zasadniczo ważna przemiana duchowa tytułowego bohatera dokonuje się w Alpach, na Mont Blanc. Kordian zbliża się do Boga stając na najwyższym szczycie Europy. Wyzwala się z marazmu, duchowej niemocy. Postanawia działać, uświadamia sobie wyraziście cel wcześniej jałowego życia – będzie walczył o wolność ojczyzny: „Duch rycerza powstał z lodów… / Winkeiried dzidy wrogów zebrał i w pierś wfożyt, /Ludy! Winkeiried ożyf! l Polska Winkeiriedem narodów!” Ogarniętego euforią, poczuciem wewnętrznej siły Kordiana chmura niezwłocznie przenosi do Polski. W dramacie góry stanowią scenerię rozważań o charakterze patriotycznym oraz politycznym, ma miejsce symboliczne widzenie przestrzeni oczami duszy. Wymiar symboliczny ma również opozycja góra-dół, czy dobro-zło. Góry w Kordianie to zarazem dramaturgiczny komponent dzieła.

Na Skalnym Podhalu – Kazimierz Przerwa – Tetmajer

Opowieści zebrane w tym tomie są wyrazem fascynacji góralszczyzną, a owa proza stanowi kompilację autentycznych opowieści ludowych z własną twórczością Tetmajera (to przecież on napisał piosenkę: „Hej, idem w las, piórko mi się migoce„, którą górale uważają za wytwór swego ludowego piśmiennictwa). Sporo tu ludowego autentyku, ale i stylizacji, postaci ukształtowanych zgodnie z obowiązującymi w Młodej Polsce tendencjami. Jak napisał sam autor: „Co do pieśni, są one ludowe, oryginalne i moje własne, celowo utworzone na wzór ludowych i kombinowane jedne z drugimi. Odróżnić je byłoby za wiele roboty”. Sam język tego utworu jest literacką stylizacją, nie fonetyczną transkrypcją gwary. Poszczególne opowiadania przynoszą różne nastroje, podejmują najróżniejsze tematy związane z życiem ich bohaterów. Bywają liryczne i komiczne, pełne grozy, bywają utworami moralistycznymi oraz rubasznymi anegdotami

Literatura:

  • Mitologia
  • Biblia
  • Kandyd – Wolter
  • Na Skalnym Podhalu – Kazimierz Przerwa – Tetmajer

Przydatne cytaty:

  • Wolność jest jak powietrze na szczycie góry. I jedno, i drugie – nie do zniesienia dla słabych. – Ryunosuke Akutagawa
  • Bez wiary potykamy się o źdźbło słomy, z wiarą przenosimy góry. – Soren Kierkegaard