Literatura podmiotu:
- Biblia (Księga Hioba)
- Mitologia – Prometeusz, Syzyf, Demeter, Orfeusz, Narcyz, Edyp, , Kasandra, Priam
- Homer – Iliada
- Antygona – Sofokles
- Legenda o świętym Aleksym
- Pieśń o Rolandzie
- Legenda o św. Aleksym
- Dzieje Tristana i Izoldy
- Kwiatki św. Franciszka
- Lament świętokrzyski
- Boska komedia – Dante Alighieri
- Sonety do Laury – F. Petrarka
- Hamlet, Makbet, Romeo i Julia – W.Szekspir
- Treny – J. Kochanowski
- Król Lear, Hamlet, Cuda miłości, Do trupa – J.A.Morsztyn
- Skąpiec, Świętoszek – Molier
- Cyd – P. Corneille
- Nowa Heloiza – J.J. Rousseau
- Cierpienia młodego Wertera, Faust, Król Olch – J.W.Goethe
- Giaur – G.G.Byron
- Romantyczność, Dziady cz.II, III i IV, Sonety krymskie, Konrad Wallenrod, Pan Tadeusz, Księgi narodu polskiego – A.Mickiewicz
- Ojciec Goriot – H. Balzak
- Horsztyński, Hymn, Kordian, Balladyna – J.Słowacki
- Nie-boska komedia – Z.Krasiński
- Zbrodnia i kara – F.Dostojewski
- Lalka – B. Prus
- Nad Niemnem – E. Orzeszkowa
- Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski, Quo vadis – H. Sienkiewicz
- Lord Jim – J.Conrad
- Trzy siostry – A.P.Czechow
- Hymn do Nirwany – K. Przerwa-Tetmajer
- Przedśpiew, Deszcz jesienny – L. Staff
- Ludzie bezdomni, Doktor Piotr – S. Żeromski
- Dies irae, Hymn św. Franciszka z Asyżu – J.Kasprowicz
- Warszawianka, Noc listopadowa – S.Wyspiański
- W.S.Reymont – Chłopi
- Noce i dnie – M.Dąbrowska
- Mistrz i Małgorzata – M.Bułhakow
- Proces – F. Kafka
- Rozmowy z katem – K.Moczarski
- Zdążyć przed Panem Bogiem – H.Krall
- Mit Syzyfa, Dżuma – A.Camus
- Granica – Z. Nałkowska
- Pok 1984 – G. Orwell
- Dżuma – A.Camus
- Ciemności kryją ziemię, Bramy raju – J.Andrzejewski
- Medaliony – Z.Nałkowska
- Inny świat -G.Herling-Grudziński
- Opowiadania – T. Borowski
- Elegia o chłopcu polskim – K.K. Baczyński
- Podręcznik wojownika światła – Paulo Coelho
- Kartoteka, Ocalony – T. Różewicz
- Apollo i Marsjasz – Z.Herbert
Literatura przedmiotu:
Witkowska, Alina. Literatura romantyzmu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-05357-7.
Cierpienie. List z Taize, 2003 r. [online]. [dostęp: 10 grudnia 2005]. Dostępny w Internecie: http://www.taize.fr/pl_article425.html
BALBUS Stanisław : Kornel Filipowicz – Szkic do portretu i próba zbliżenia // W : Lektury polonistyczne : literatura współczesna. T. 2 / red. Ryszard Nycz. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 1999. – S. 247-270
BERNACKI Marek, DĄBROWSKI Mirosław : Leksykon powieści polskich XX wieku. – Bielsko-Biała : Wydawnictwo DEBIT, 2003
GOTOWE prezentacje maturalne : liceum, technikum / [Teresa Bojczewska, Agnieszka Nawrot, Anna Popławska]. – Kraków : „Greg”, [2008?]. – S. 149-152 : Zaprezentuj różne ujęcia motywu cierpienia w literaturze, odwołując się do przykładów z różnych epok
BORKOWSKI Jacek, KUCHARSKA Anna : Powtórka do matury z języka polskiego : pytania i odpowiedzi. – Warszawa : „Oświata”, 1992. – S. 62-65 : Cierpienie i ofiara, wina i kara w twórczości Adama Mickiewicza
CHRZANOWSKI Maciej : Szkolny słownik motywów literackich. – Warszawa : Wydaw. Skrypt, 2003. – S. 57-70
DRABAREK Barbara, FALKOWSKI Jacek, STACHOWICZ Aleksandra : Język polski : 100 bohaterów lektur. – Warszawa : Wydawnictwo „KRAM”, 2003
DRABAREK Barbara, FALKOWSKI Jacek, ROWIŃSKA Izabella : Szkolny słownik motywów literackich. – Wyd. 2 uzup.. – Warszawa : „Kram”, 1998. – S. 74-84
DZIUROWA Krystyna : Język polski : literatura w motywach. – Warszawa : Wydawnictwo KRAM, 2003
ENCYKLOPEDIA szkolna : język polski : gimnazjum / red. Agnieszka Nawrot. – Kraków : Wydawnictwo „GREG”, 2006
ENCYKLOPEDIA szkolna : język polski : liceum / red. Agnieszka Nawrot. – Kraków : Wydawnictwo „GREG”, 2005. – S. 1033-1038 : Śmierć urzędnika
EPOKI literackie : wielki leksykon literatury polskiej / red. Justyna Bajda [i in.]. – Wrocław : Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006
FRANASZEK Andrzej : Ciemne źródło : (o twórczości Zbigniewa Herberta). – Londyn : „Puls”, 1998
GAŁĄZKA Mirosława, MIATKOWSKA Dorota : Język polski dla maturzystów. – Wyd. 2, rzut 10. – Łódź : Piątek Trzynastego ; Wrocław : „Croma”, 2006. – (Seria Klucz)
GAWLIKOWSKA Joanna : Analizy lektur szkolnych : wybór tekstów źródłowych z ćwiczeniami : poradnik dla licealisty / Joanny Gawlikowskie. – Warszawa : „Agmen”, cop. 2001
Dotyczy m.in. „Wieży”, „Innego świata”, Medalionów
GRZEGORZEWSKI Robert : Vademecum maturzysty : literatura. – Warszawa : Wydaw. Lynx-SFT, cop. 1996. – S. 355-357 : Cierpienie i śmierć w „Innym świecie” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
JANUSZEWSKI Tomasz : Słownik pisarzy i lektur : dla szkół średnich. – Warszawa : Wydaw. Oświatowe „Delta W-Z”, [199?]
JÓZEFCZYK Katarzyna : Zdasz maturę z języka polskiego : motywy literackie. Cz. 1. – Łódź : Piątek Trzynastego, 2002. – S. 41-57 : Motyw cierpienia
KAZIMIERSKA Danuta : Język polski : przewodnik maturzysty. – Warszawa : Wydaw. Oświata, 1998. – S. 238-240 : Pisarze o ludzkiej godności i cierpieniu
LEKSYKON bohaterów literackich / red. Marian Kisiel, Marek Pytasz. – Katowice : Wydawnictwo „Videograf”, 1995
LEKSYKON lektur szkolnych / [red. Bożena Dembińska]. – Wrocław : „Europa”, 2005
ŁOŚ Grażyna : Twórcy literatury obcej i ich dzieła : analizy lektur, wypracowania, życiorysy pisarzy. – Białystok : Przedsiębiorstwo Wydawniczo – Handlowe PRINTEX, 2003
MACIOS Tomasz : Leksykon lektur szkolnych : liceum. – Wyd. 2. – Bielsko-Biała : „Park”, 2007
MAJ Bronisław : „Mówić biegle językiem cierpienia” : o poezji Anny Świrszczyńskiej // W: Lektury polonistyczne : literatura współczesna. T. 2 / pod red. Ryszarda Nycza. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1999. – S. 233-246
MAKOWIECKA Marta, PAWŁOWSKI Dariusz : Nowa matura : język polski : poezja : interpretacje. – Warszawa : „Świat książki” : Bertelsmann Media, 2006. – S. 138-142 : Deszcz jesienny
MAKOWIECKI Andrzej : Słownik postaci literackich. – Warszawa : PIW, 2000
MAKOWIECKI Andrzej : Słownik postaci literackich : literatura powszechna. – Warszawa : Wydawnictwo Świat Książki, 2004
MARZEC Anna : Co jest w człowieku : interpretacje prozy współczesnej. – Łódź : Wydaw. JUKA, 1993. – S. 60-75 : Książka o ludzkim cierpieniu (G. Herling-Grudziński: „Inny świat”)
MARZEC Anna : Gustaw Herling-Grudziński – naoczny świadek i refleksyjny badacz łagrów w „Innym świecie” // W : Wśród starych i nowych lektur szkolnych : zbiór analiz i interpretacji / pod red. Piotra Żbikowskiego. – Rzeszów : Wydaw. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1994
MATOSZKO Jadwiga : Szkolny słownik tematów literackich. – Wyd. 5. – Białystok : Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe-PRINTEX, 2003. – S. 21-37 : Cierpienie i męczeństwo
MIATKOWSKA Dorota : Nowa matura : język polski : repetytorium : historia literatury od starożytności do współczesności, rodzaje i gatunki literackie, analiza i interpretacja, ćwiczenia i klucz odpowiedzi : poziom podstawowy i rozszerzony. – Bielsko-Biała : „ParkEdukacja” ; Warszawa : Wydaw. Szkolne PWN, 2008. – S. 92-95 : Świadectwo cierpienia – Treny Jana Kochanowskiego
MIŁKOWSKI Tomasz, TERMER Janusz : Leksykon dzieł i tematów literatury polskiej : dla szkół podstawowych i syrenich. – Warszawa : Książka i Wiedza, 1998. – S. 544-545 : Cierpienie
PIETRZYK Dariusz, RYCHLICKI Robert MARZEC Anna : Opracowania lektur i wierszy : liceum, [technikum]. – Kraków : „Greg”, [2007]
SŁOWNIK lektur : dla liceum / red. Henryk Sułek. – Kraków : „Zielona Sowa”, cop. 2006
VADEMECUM maturzysty : język polski / [aut. Barbara Chojdyńska i in.. – Warszawa : „Lynx-SFT, cop. 1998. – S. 34-72 : Cierpienie
VADEMECUM maturzysty : język polski / red. [Barbara Chojdyńska] [i in.]. – Warszawa : Wydawnictwo „Lynx-SFT”, cop. 1999. – S. 33-72 : Cierpienie, S. 326-330 : Literatura i sztuka wobec ludzkiego cierpienia, S. 350-351 : Różnorodny sens cierpienia w życiu człowieka, na podstawie poznanych w szkole utworów literackich
ARTYKUŁY Z CZASOPISM
BULA Danuta : Dlaczego w świecie mediów i konsumpcji trudno mówić o cierpieniu i sprawach ostatecznych // Język Polski w Gimnazjum. – 2008/2009, nr 2, s. 42-57
FEDEROWICZ Agnieszka : Cierpienie : temat // Cogito. – 2002, nr 17, s. 37-39
Motyw cierpienia w literaturze – ujecie problemu na maturze 2001 i 2002. Przedstawienie postaci literackich i utworów ilustrujących ten motyw. Plan pracy pisemnej. FIRUT Maria : Cierpienie w „Dziadach” i „Innym świecie” // Polonistyka. – 1998, nr 7, s. 459-463
KARWATOWSKA Małgorzata, PIETRUSZKA Wioletta : O cierpieniu – od słowa do motywu // Język Polski w Gimnazjum. – 2008/2009, nr 3, s. 36-51
KRZYSZTOFIK Małgorzata : Moralny aspekt cierpienia w barokowym przewierszowaniu biblijnej Księgi Hioba – Jobie cierpiącym[…] Wojciecha Stanisława Chróścińskiego // Ruch Literacki. – 1999, z. 4, s. 456-468
KUCZYŃSKA-KOSCHANY Katarzyna :Symbol zagłady, materia cierpienia. „Drzewo” i „Drewno” Tadeusza Różewicza // Polonistyka. – 2004, nr 10, s. 36-40
Analiza i interpretacja wierszy T. Różewicz „Drzewo” z tomu „Srebrny kłos”, 1955) oraz „Drewno (z tomu „Poemat otwarty”, 1956).
LEGIERSKI Michał : Wola i ból istnienia // Akcent. – 2001, nr 4, s. 105-125
Okrucieństwo i cierpienie w literaturze i filozofii
MORAWIEC Arkadiusz :Przypowiastka o sensie ludzkiego cierpienia : interpretacja opowiadania „Gasnący Antychryst” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego // Ruch Literacki. – 1999, z. 5, s. 581-588
ORŁOWSKI Tomasz : Cierpienie w kontekście kulturowym // Poradnik Językowy. – 2001, z. 10, s. 42-48
Nawiązanie do symbolu cierpienia – biblijnego Hioba w utworach współczesnych – w wierszu A. Kamieńskiej „Hiob i młodzieniec” i w dramacie Karola Wojtyły „Hiob”.
POPIEL Magdalena : Wzniosłość – retoryka cierpienia : (o prozie Stanisława Przybyszewskiego) // Ruch Literacki. – 1996, z. 1, s. 37-49
SIKORA Adam : Przypadek Hioba // Mówią Wieki. – 2005, nr 1, s. 28-33
Interpretacja i analiza Księgi Hioba Biblii. Próba odpowiedzi na pytanie o sens cierpienia niewinnych.
SIKORA Adam : Wobec zła // Mówią Wieki. – 2003, nr 6, s. 13-19
Postrzeganie cierpienia na przestrzeni wieków przez różne kultury i poprzez literaturę.
SKRZYPCZAK-WALKOWIAK Bogna : O niezbyt pogodnej poezji dla dzieci. // Guliwer. – 2003, nr 1, s. 91-93
TOMKOWSKI Jan : Poeta i cierpienie : Rainer Maria Rilke – Paul Valéry // Odra. – 2009, nr 12, s. 48-52
TUMIDAJEWICZ Anna : Joseph Roth: „Hiob. Powieść o człowieku prostym” : literacki kontekst motywu Hiobowego cierpienia // Język Polski w Liceum. – 2002/2003, nr 3, s.78-81
WALIGÓRA Janusz : Skazani na „ciężkie norwidy” // Polonistyka. – 2007, nr 8, s. 21-23
Film
- Pianista – reż. R. Polański
- Popiół i diament – reż. A. Wajda
Cytaty:
- Cierpienie wymaga więcej odwagi niż śmierć. – Napoleon Bonaparte
- Cierpię, więc jestem. – J.Andrzejewski
- Cierpienie jest kluczem do wrót twórczości. Wskażcie mi tego złodzieja, który je otworzył wytrychem radości. – S.Czosnowski
- Cierpienie daje prędką dojrzałość. – J. Korzeniowski
- Umieć kochać – do tego trzeba ukończyć szkołę cierpienia. – Claude Lelouch
Plan i wnioski:
Ramowy plan prezentacji maturalnej:
Teza: Wpływ cierpienia na człowieka.
- Zdefiniowanie pojęcia cierpienia.
- Cierpienie w ujęciu filozoficznym ? wybrane teorie, doktryny, definicje itp.
- Przyczyny cierpienia.
- Analiza budujących i niszczących efektów cierpienia na przykładzie bohaterów literackich.
- Uniwersalne prawdy o cierpieniu.
Wnioski:
- cierpienie i jego wpływ na człowieka rozpatrywać można, w dwóch aspektach: cierpienie jako siła budująca i niszcząca jestestwo człowieka;
- cierpienie fizyczne i duchowe dotyka w mniejszym lub większym stopniu każdego;
- bohater literacki ? cierpiący ? przeważnie osamotniony jest w cierpieniu, które staje się jego piętnem;cierpienie od zawsze zajmowało filozofów i twórców;
- cierpienie ? ofiarą w imię ideałów;
- jednostki silne przyjmują cierpienie jako wyzwania na drodze dochodzenia do doskonałości;
- cierpienie fizyczne w większości jest niezawinione i pochodzi od drugiego człowieka;
- cierpienie jest siłą katharsis;
- cierpienie jest tyleż wzniosłe, co tłamszące jednostkę;
- cierpieniu tradycja przypisała stosowne atrybuty i symbole.