Romantyczni poeci krajowi

Charakterystyka romantycznych poetów krajowych:

  • twórcy mniejszego formatu niż twórcy emigracyjni,
  • poeci krajowi działali w Polsce pod zaborami,
  • tematyka: narodowa i społeczna
  • walka o niepodległość jest walką o wyzwolenie społeczne
  • byli to często czynni żołnierze i spiskowcy (np. Goszczyński, Pol)
  • twórczość nasycona uczuciami patriotycznymi lub ideowymi, radykalizmem ludowego gniewu, przedstawia życie społeczno-obyczajowe, sytuację polityczną oraz ojczysty krajobraz
  • wiele utworów funkcjonowało w postaci pieśni patriotyczno-społecznych
  • utwory te miały związki formalne (strofika, rytm, refren) z ludowymi pieśniami w rytmie mazura, krakowiaka, poloneza
  • autorów tych określamy mianem lirników wioskowych, mazowieckich a nie wieszczów, tj. na emigracji, usiłowali bowiem śpiewać razem z całym ludem
  • z poezji Mickiewicza i Słowackiego oraz z propagandy niepodległościowej czerpali metaforykę, budowaną na motywach burzy, gromu, bitwy, młodości, gniewu oraz historyczne aluzje
  • do ideowej i formalnej spuścizny tych poetów nawiązywało wielu twórców późniejszych, np. Konopnicka, Kasprowicz, Tetmajer, Żeromski, Broniewski.

Przedstawiciele:

Wincenty Pol (1807-1882) Był żołnierzem powstania listopadowego i uczestnikiem Wiosny Ludów, a następnie profesorem geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako spolonizowany syn Niemca, przywiązanie do nowej ojczyzny okazał pisząc wiersze-piosenki żołnierskie wydane w zbiorze Pieśni Janusza (Paryż 1833) oraz w zbiorze Pieśń o ziemi naszej. Jego utwory funkcjonowały w śpiewnikach rodzinnych: Krakusy, Śpiew z mogiły, Sygnał, Mazur, Pieśń o ziemi naszej. Pol jest także autorem poematu epickiego: Historia szewca Jana Kilińskiego.

Lucjan Siemieński (1807-1877) Żołnierz powstania listopadowego, potem konspirator, krytyk literacki i tłumacz. Współwydawca lwowskiego almanachu Ziewonia (1834). Na emigracji współpracował z czasopismem satyrycznym Pszonka. Prowadził dział literacki w krakowskim Czasie. Inne:

  • Dumek (1838) wspólnie  z A. Bielawskim
  • Trzy wieszczby (1834) poemat profetyczny
  • Portrety literackie (1865-1875) zbiór nowel i studiów literackich

Gustaw Ehrenberg (1818-1895) Syn Aleksandra I i Heleny Rantenstrauchowej. Życie poświęcił sprawie ludu i walce z caratem. Wielokrotnie aresztowany, 20 lat spędził w kopalniach Sybiru. Napisał Dźwięki minionych lat – rewolucyjne wiersze, krążące w odpisach.

Ryszard Berwiński (1819-1879) Pochodził z Wielkopolski. Współpracował ze Związkiem Plebejuszy. Więziony przez Austriaków i Prusaków za działalność polityczną. Należał do Komitetu Narodowego kierującego powstaniem w 1848r. Służył w Turcji w formacji kozaków otomańskich. Był zbieraczem folkloru i piewcą Wielkopolski. Napisał opowieść słowiańską Bogunka na Gople (1844), poemat dygresyjny Don Juan poznański, jest także autorem wierszy lirycznych.

Władysław Syrokomla (1823-1862) (Ludwik Kondratowicz) Popularny i ceniony pisarz. Utrzymywał się z dzierżawy majątków ziemskich. Ostatnie lata życia spędził w Borejkowszczyźnie koło Wilna. Represjonowany za udział w patriotycznych manifestach:

  • Gawędy i rymy ulotne (1853-1861)
  • Urodziny Jana Dębogrodu (1854)
  • Dzieje literatury w Polsce, 2 tomy
  • Przekłady poetów polsko-łacińskich epoki zygmuntowskiej, 6 tomów

Współpracował z Athenaeum Kraszewskiego, Teką Wileńską, Gazetą Warszawską, Współredaktor Kuriera Wileńskiego.

Mieczysław Romanowski (1834-1863) Pochodził ze wschodniej Galicji. Pracował jako pisarz Zakładu im. Ossolińskich we Lwowie. Gorący patriota i piewca niepodległości. Przedarł się wiosną 1863r. przez granice na teren zaboru rosyjskiego, by walczyć  w powstaniu. Poległ w bitwie koło Józefowa Lubelskiego. Autor wierszy patriotycznych oraz powieści poetyckiej Dziewczę z Sącza (1861)

Teofil Lenartowicz (1822-1893) Nazywał siebie lirnikiem mazowieckim. W wierszach realizował romantyczną zasadę zwrotu do ludowości. Luźno związany z grupą literacką cyganerii warszawskiej i z konspiracją Edwarda Dembowskiego. Wykładał literaturę słowiańską w Bolonii i Krakowie. Przyjaźnił się z Norwidem i Kraszewskim. Autor zbiorów poezji:

  • Lirenka (1855)
  • Nowa lirenka (1859)
  • Polska ziemia w obrazach (1848-50)
  • Piosenki wiejskie dla ochronek (1861)
  • Poezje (1862)
  • Album włoski (1870)
  • Rytmy narodowe (1801)
  • oraz poematów: Bitwa racławicka (1801) Opowiadania mazurskago lirnila (1865)

Kornel Ujejski (1823-1897) Trzeci obok Lenartowicza i Syrokomli wybitny poeta krajowy. Był galicyjskim ziemianinem. W okresie Wiosny Ludów przebywał w Paryżu, gdzie poznał Mickiewicza i Chopina oraz nawiązał przyjacielskie kontakty ze Słowackim. Pozostawał w kręgu oddziaływań wielkiej poezji romantycznej (imię syna – Kordian) Twórczość:

  • Maraton
  • Skargi Jeremiego ze słynnym Chorałem
  • Melodie biblijne
  • Tłumaczenia Szopena
  • Listy spod Lwowa (1860) piętnujące serwilizm pisarzy wileńskich, np. Chodźki oraz konserwatyzm, np. Pola