Voltaire – Wolter, właściwie Francois -Marie Aruet (1694-1778) Syn paryskiego notariusza, nauki pobierał w kolegium jezuickim, pierwszy utwór literacki opublikował w wieku 16 lat. Pisał wiele, lecz nie wszystko było przemyślane i w efekcie najpierw został skazany na wygnanie a potem na rok więzienia w Bazylei. Po awanturze z wpływowym kawalerem został przymusowo wysłany do Anglii. Po powrocie do Francji znalazł schronienie u markizy du Chatelet. Wiele razem podróżowali a po jej śmierci w 1750r. udał się na dwór króla pruskiego Fryderyka II (despota o ambicjach literackich), który otaczał się pisarzami i filozofami. Po 4 latach opuszcza dwór Fryderyka i udaje się do Genewy. Tu także po krótkim czasie pojawiają się konflikty wywołane poglądami filozoficznymi (głównie religia). Następnie kupuje posiadłość w Ferney, tuż przy granicy francuskiej, co zapewnia mu możliwe największe poczucie wolności. Ferney staje się centrum życia umysłowego, głośnym w całej Europie. Po 25 latach nieobecności, na krótko przed śmiercią, Wolter przyjechał do Paryża. Przyjmowano go z szacunkiem i entuzjazmem, mimo iż wciąż kontrowersyjnych ocen jego osoby i twórczości. Twórczość Waltera jest bardzo bogata i różnorodna:
- powiastki filozoficzne, np. Kandyd
- tragedie
- poematy (w ty poemat heroikomiczny Dziewica Orleańska)
- publicystyka (m.in. Listy o Anglikach, Traktat o tolerancji
- opracowywał hasła do Encykopedii
- autor Słownika filozoficznego i Listów filozoficznych
Powiastka filozoficzna – gatunek literacki, który narodził się we Francji w XVIII w. za sprawą Woltera właśnie. To utwór prozaiczny w którym świat przedstawiony ma ilustrować tezę światopoglądową lub moralną, postulowaną przez autora. Postacie i zdarzenia potraktowane są żartobliwie lub ironicznie. Schematyczna fabuła często wykorzystuje wątek podróżny, jest to tzw. utwór drogi = powieść drogi, np. Kandyd.
Tytuł: Kandyd, czyli z niem. optymizm. Dzieło przełożone z niemieckiego rękopisu doktora Ralfa. Wydane w 1795r. Kandyd jest jedną z najgłośniejszych powiastek filozoficznych Woltera. Tytuł dzieła to mistyfikacja mająca na celu zapobieżenie ewentualnym represjom – w roku edycji dzieło zostało spalone przez kata w Genewie. Utwór jest wymierzony w optymistyczny nurt filozofii oświecenia. Kandyd (fr. candid – uczciwy, poczciwy) i jego mistrz Pangloss są zwolennikami tej filozofii, lecz konfrontacja z przykrymi doświadczeniami życiowymi wykazuje jej niedorzeczność. Po wielu wędrówkach, m.in. Eldorado, gdzie bohater odnalazł swą ukochaną Kunegundę i postanowił się ograniczyć w życiu do uprawy własnego ogródka. Prawy jakie odnajdujemy w utworze to:
- Najlepszy ze światów nie jest najlepszy, skoro jest na nim tyle zła, niesprawiedliwości, nędzy.
- Praca oddala od nas trzy wielkie niedole: nuda, występek, ubóstwo.
- Należy uprawiać swój ogródek, zgodnie z naturą praca daje człowiekowi szczęście.
- Pracujemy nie myśląc, nie rozważając
- Każdy ma swój talent a rozwijając go należy uprawiać swój ogródek.
Wolter posługiwał się hasłem Sapere aude, tzn. Miej odwagę być mądrym. Prezentuje postawę klasycyzmu. Nazywano go bożyszczem wieku lub filozofem z Finei. Ważniejsze stwierdzenia Woltera:
- Nie zgadzam się z Tobą, lecz zawsze będę bronił twego prawa do głoszenia własnych poglądów.
- Jeśli nie byłoby Boga, trzeba by go wymyślić.
- Optymizm to obłęd dowodzenia, że wszystko jest dobre, kiedy nam się dzieje źle.
- Używajcie życia, które jest drobnostką, oczekując śmierci która jest niczym.
- Nie mogę pojąć by ten zegar istniał a nie było zegarmistrza.
Był więc deistą tzn. uważał, że Bóg stworzył świat i nadawszy mu naturalne prawa, nie interweniuje w jego funkcjonowanie.
Uważał też, że istnienie Boga można dowieźć rozumowo, nie był więc ateistą (zaprzeczenie istnienia Boga). Rozum był dla niego miarą prawdy: To co jest racjonalne, jest zarazem prawdziwe. Nie istnieje więc żaden świat nadprzyrodzony, nie ma żadnych cudów. Wolter zwykle ostro atakował religię. Uważał, że jest ona główną przeszkodą w oświecaniu ludzkich umysłów, ponieważ szerzy nieracjonalne poglądy. Pisał stylem efektywnym, utwory były pełne paradoksów, dowcipów i efektownych sentencji (czyli zdań zawierających jakąś ogólną sentencję filozoficzną).