Jan Andrzej Morsztyn (1621-1693) Syn zamożnego ziemianina, urodzony pod Krakowem. Studiował w Lejdzie. Był dyplomatą w Paryżu. W 1668r. został podskarbim wielkim koronnym, czyli zarządcą funduszu Rzeczypospolitej. Musiał w tym celu zmienić wiarę z ariańskiej na katolicką. W roku 1683 został oskarżony o zdradę i musiał opuścić Polskę. Zmarł w zapomnieniu w Paryżu.
Twórczość Morsztyna:
Najważniejsze utwory Morsztyna powstawały w latach 1638-1661. Tworzył dla przyjemności i zabawy dworskiej. Jego dzieła przyniosły mu sławę z uwagi na wysoki poziom literacki i artyzm nie miały sobie równych. Był najwybitniejszym polskim marinistą. Duża część jego utworów to przekłady lub parafrazy tekstów Włocha Giambattisty Marina. Polski poeta doskonale przyswoił sobie jego metodę twórczą. Morsztyn to poeta kultury, jego wiersze są pełne odwzorowań tekstów innych twórców. Przedstawia świat pozbawiony wartości moralnych: piękne jest dobre, a złe jest brzydkie. Miłość jest pozbawiona filozoficznej głębi, zmysłowa – poświęca jej dwa zbiory wierszy: Kanikułę (1647) i Lutnię (1661). Poeta chce zadziwić swoich czytelników, stosuje wymyślne koncepty, które mogą polegać na niezwykłym i konsekwentnie rozwijanym porównaniu, które koronuje paradoksalna puenta. Koncept może też wynikać z samej konstrukcji wiersza, np. O sobie, O swej pannie. Kunszt poety podkreślają ścisły paralelizm i regularna anafora. Wiersze miłosne są chłodne i wyrachowane. Poeta bardzo często kojarzy miłość z cierpieniem i śmiercią, która jest krokiem w absolutną pustkę. Morsztyn nie stawia pytań o naturę Boga, świata i człowieka, przeraża się istotą swojego istnienia.
Tytuł: Do Trupa
Gatunek: sonet
Występuje spiętrzenie podobieństw i antytez podkreślających ukryty związek pomiędzy zakochanym a umarłym. Trup jest w lepszej sytuacji niż nieszczęśliwie zakochany, gdyż nie cierpi bólu.
| trup | nieszczęśliwie zakochany |
| PODOBIEŃSTWA | |
| zabity strzałą śmierci zmarł bo utracił krew | zabity strzałą miłości utracił rumieńce, jest blady |
| przy zwłokach palą się świece | świeci skrytym płomieniem |
| zakryty suknem | zamyślony, załamany, smutny |
|
nie rusza się, ma ręce obwiązane różańcem |
może myśleć tylko o miłości jest pozbawiony wolności |
| RÓŻNICE | |
| nie mówi | rozpacz |
| zimny | rozgorączkowany w męczarniach |
|
nie czuje niczego |
cierpi wewnętrzny ból |
| rozłoży się | będzie cierpieć po śmierci |
J.A. Morsztyn jest twórcą poezji barokowej, mistrzem konceptu w poezji polskiej, marynista. Przyczepiono mu metkę błahej treści w wyszukanej formie, bo opisywał dworski flirt, miłość zmysłową, grę miłosną, a lubował się w dobieraniu jak najwymyślniejszych sposobów pobierania tematu. W jego utworach warto zwrócić uwagę na pomysł (koncept).