Autor: Ignacy Krasicki
Gatunek: bajka – krótki wierszowany utwór epicki, występuje narracja, zawiera ogólną naukę moralną umieszczoną na końcu lub początku utworu. W swoich Bajkach Krasicki przejmuje rolę nauczyciela i wychowawcy.
Czego uczą Bajki Krasickiego?
- Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie.
- Chciwość i próżność nie popłaca (Woły krnąbrne)
- Pozory mylą (Rybka mała i szczupak)
- Przebiegły dwa razy traci (Groch przy drodze)
- Jak trwoga to do Boga (Filozof)
- Nie można być pysznym i dumnym (Szczur i kot)
- Nie należy przypisywać sobie czyichś zasług (Kałamarz i pióro)
- Wady mogą być zaletami (Rybka mała i szczupak)
- Opłaca się schlebianie społecznym gustom (Malarze)
- Wolność jest tym czego nie możemy utracić (Ptaszki w klatce)
- W sprawach sercowych trzeba liczyć tylko na siebie (Przyjaciele)
- Nie zawsze prawdziwy przyjaciel jest szczery, trzeba uważać komu powierzamy tajemnice (Przyjaciele)
- Nie należy obnosić się ze swoją religijnością (Dewotka)
- Biedni i słabi, pozbawieni praw, które powinny przysługiwać wszystkim ludziom, często padają ofiarą tych silniejszych, nie mających racji i tłumaczących swoje postępowanie byle czym (Jagnie i wilcy)
- Nie należy przesadzać nawet w ostrożności (Groch na drodze)
- Nie wolno bawić się czyimś kosztem (Dzieci i żaby)
Wstęp do bajek
Utwór autotematyczny mówiący o istocie bajki. Jest wprowadzeniem poety w tematykę pisanych przez niego bajek. W formie anaforycznych wyliczeń Krasicki przedstawia mało prawdopodobne sytuacje życiowe. Każdy wers ma w zasadzie identyczną budowę składniową, co rodzi wrażenie pewnej monotoniczności. Utwory tego typu zawierają elementy prawdy i zmyślenia, nie można więc interpretować w sposób jednoznaczny przedstawionych wydarzeń.
Szczur i kot
Tematyka obyczajowa. Bajka naśmiewa się z pychy, próżności, przypisywania sobie cudzych zasług. Szczur siedzący na ołtarzu podczas mszy jest alegorią ludzkiej pychy i głupoty. Morał bajki jest ostrzeżeniem przed kierowaniem się w życiu nie opartą niczym pewnością siebie, zarozumialstwem, pychą, która zawsze prowadzą człowieka do katastrofy i przebiegłych ludzi. Brak krytycyzmu osłabia bowiem zdolność właściwej oceny rzeczywistości i własnych możliwości a tym samym niszczy instynkt samozachowawczy. To typowa bajka ezopowa, w której zwierzęta odzwierciedlają niektóre cechy ludzkie.
Ptaszki w klatce
Wypowiedzi ptaków odzwierciedlają pewne postawy ludzkie. Stary czyżyk, dawniej wolny jest teraz uwięziony, młody nie zna smaku wolności, gdyż urodził się w klatce. Bajka ma tematykę polityczną, gdyż tylko starzy Polacy, którzy zasmakowali wolności, wiedzą co znaczy ją utracić. To bajka ostrzeżenie, uczy, że wolność jest tym czego nie możemy utracić. To także bajka ezopowa.
Przyjaciel
Tematyka obyczajowa. Należy uważać do kogo zwracamy się z prośbą o pomoc. Nie zawsze przyjaciel jest szczery. W sprawach sercowych trzeba liczyć tylko na siebie.
Dewotka
Dewotka to kobieta obnosząca się ze swoją religijnością, osoba fałszywa. Bohaterka bajki to szlachcianka, która bije służącą za drobne przewinienie, a przy tym deklaruje słowa modlitwy, zgodnie z którymi odpuszcza bliźnim ich winy. Krasicki krytykuje i naśmiewa się z fałszywej pobożności i obłudy religijnej. Morał zawiera krytykę hipokryzji i obłudy w życiu prywatnym oraz społecznym. Fałszywa pobożność oraz uczciwość na pokaz zazwyczaj współistnieją z brakiem zasad moralnych.
Jagnię i wilcy
Silniejszy zawsze ma rację i tłumaczy swoje postępowanie byle pretekstem. To także bajka ezopowa. Biedni i słabi, pozbawieni praw, które powinny przysługiwać wszystkim ludziom, łatwo stają się ofiarami agresji, usprawiedliwionej jedynie prywatnymi interesami silnych jednostek. Mechanizmy rządzące światem ludzi są wyrazem poznań autora, tego co doświadczyć.
Filozof
Jak trwoga to do Boga. Człowiek bojący się nie tyle wierzy w Boga ale i w potwory. Tytułowy bohater zwięzłej epigramatycznej bajki to filozof materialista. odrzucający wiarę w istnienie Boga i duszy. Poeta demaskuje chwiejność ludzkich poglądów, które ulegają zmianie w zależności od sytuacji życiowej i zewnętrznych okoliczności.
Groch przy drodze
Przebiegły dwa razy traci. Morał: nie wolno w niczym przesadzić, nawet w ostrożności. Autor kpi sobie z człowieka zbyt ostrożnego i przebiegłego.
Malarze
Autor ośmiesza pychę i próżność, każdy chce być postrzegany jak najlepiej nie zależnie od prawdy. Rzetelność nie popłaca, tzn.pochlebcom wiedzie się lepiej niż ludziom uczciwym. W utworze, którego konstrukcja opiera się na kontrastach i antytezach, Krasicki zestawia ze sobą losy dwóch malarzy: Jana i Piotra. Obydwoje są słynnymi portrecistami, różnili się charakterem, sytuacją życiową i sposobem malowania. Z ludzkiej naiwności korzystają jednostki pozbawione skrupułów, cechują się sprytem, umieją schlebiać społecznym gustom.
Dzieci i żaby
To co dla nas przyjemne, dla innych może być bolesne i nieprzyjemne. Nie wolno bawić się czyimś kosztem, bajka uczy humanitarnego stosunku do innych.
Kałamarz i pióro
Ośmiesza przypisywanie sobie czyichś zasług.
Rybka mała i szczupak
Pozory mogą mylić, nie należy utyskiwać na swoje wady, które mogą być zaletami.
Dzieci i ojciec
Zbyt daleko posunięta przezorność może obrócić się przeciw nam.
Woły krnąbrne
Lenistwo i nieposłuszeństwo nie popłaca
Pan i pies
Winę zawsze ponosi służba, na nią spycha się winę. Ludzie niższych stanów są zawsze krzywdzeni.
Lew i zwierzęta
Tematyka polityczna – krytyka despoty udającego władcę dobrego serca, a w rzeczywistości dbającego o własne interesy. Tłumaczy się, głupio że robi wszystko dla przykładu.
Syn i ojciec
Wyśmiewanie pesymizmu życiowego. Młodzi narzekają, że młodzi a starzy, że starzy.
Małżeństwo
Autor krytykuje instytucję małżeństwa. Mąż umiera tydzień po weselu.
Kulawy i ślepy
Tematyka polityczna. Mowa tu o kierowaniu państwem. Krajem powinni kierować ludzie kompetentni. Nie można zdać się na coś, co nie jest w stanie ustrzec nas od zła.
Dobroczynność
krytyka głupoty, egoizmu, źle pojętej matczynej miłości.
Kruk i lis
To przeróbka utworu Ezopa. Bajka o charakterze narracyjnym z elementami dialogu w formie alegorycznej historyjki demaskuje pewne ludzkie wady i zachowania. Morał zawarty jest już w dwóch pierwszych wersach. Kruk i lis to alegorie postaw ludzkich. W swojej bajce Krasicki przestrzega przed zbytnią naiwnością i nadmierną potrzebą pochwał, które to cechy mogą zostać wykorzystane przez wyrachowanych i przebiegłych ludzi.