Tytuł: Przesłanie Pana Cogito
Autor: Zbigniew Herbert
Cogito ergo sum – myślę więc jestem (Kartezjusz XVIII w.)
Utwór to przykład etyki rycerskiej w czasach po nowoczesnych.
Pan Cogito jest myślącym inteligentnym humanistą. Kieruje swoje słowa do człowieka, który żyje w XX w. w świecie totalitarnym, otoczony jest przez szpiclów, katów i tchórzy. Wymienia zasady, którymi powinien cechować się człowiek żyjący w świecie totalitarnym:
- powinien przyjąć postawę wyprostowaną, nie poddawać się władzy totalitarnej, nie tchórzyć
- ma głosić świadectwo prawdy i wiary
- ma być odważny
- ma się gniewać na katów w imieniu poniżonych i bitych
- ma gardzić katami, szpiegami i tchórzami
- nie ma przebaczać katom w imieniu tych, którzy już zginęli
- nie ma się unosić dumą, ma wyzbyć się egoizmu, jest jednym z wielu, którzy zostali wybrani
- tak jak św. Franciszek ma kochać cały świat,
- ma cały czas czuwać a gdy będzie to konieczne walczyć o zasady
- za źródło mądrości ma uznać bajki, stare zaklęcia, legendy, bo tam oddzielone jest dobro od zła, istnieje jasny zbiór zasad moralnych
- ma przyjąć postawę podobną do Mojżesza i Izraelitów, którzy z uporem dążyli do ziemi obiecanej
Wnioski:
- Za życia człowiek zostanie poniżony, wyśmiany, spotka go brutalna śmierć nie godna bohatera.
- Po śmierci człowiek zostanie przyjęty do grona rycerzy, wielkich bohaterów: Rolanda, który w średniowieczu bronił Francji, Hektora, który bronił Troi oraz Gilgamesza, który był babilońskim bohaterem.
- Przesłania Pana Cogito składają się na kodeks człowieka XX w., stanowią zbiór przykazań. Zasady przeczą temu, czego uczy nas religia, a mianowicie przebaczania, gardzenia.