Motyw przyjaźni

Opracowanie motywu przyjaźni:

Oparta na wzajemnym zrozumieniu, bardzo podobnym postrzeganiu świata przyjaźń to jedno z najszlachetniejszych ludzkich uczuć i zarazem motyw literacki pojawiający się już w archaicznych mitach, baśniach. Na przykład jako czynnik kształtujący ludzkie postawy, charaktery, ważny element wychowania młodego człowieka, podstawa, na której rodzą się inne uczucia (np. miłość, ale i patriotyzm). Utwory literackie wskazują liczne źródła przyjaźni, np. akcentują rolę wspólnych doświadczeń w pełnym wzajemnym zrozumieniu. Wielu pisarzy poświęciło swym przyjaciołom ciepłe wspomnienia, znacznie rzadziej pisze się o krępujących więzach przyjaźni czy jej przekreśleniu w imię jednostkowego, doraźnego interesu, przyjaźni pozornej, która nie przeszła próby trudnej rzeczywistości, okazała się wartością pozorną. W kolejnych epokach, wraz ze zmianami obyczajowości, nieco odmiennie uzewnętrzniano to uczucie.

Odyseja – Homer

Podczas wędrówki Odysa spod Troi do domu bohaterowi towarzyszyli wierni przyjaciele, towarzysze broni oraz żeglarze. Odys czuł się za nich odpowiedzialny, bronił ich i ochraniał podczas morskiej podróży i rozlicznych przygód. Gdy rozgniewany Helios spowodował rozbicie okrętu gromem Zeusa (przyjaciele Odysa posilili się mięsem wołów Heliosa, dokonali świętokradztwa) Odys pozostał samotny, rozpaczał po utracie przyjaciół (sam cyklop Polifem na Sycylii pożarł połowę z nich), których nigdy nie zawiódł. Najbliższym przyjacielem Odyseusza byt Dio-medes, wspólnie np. nocą przekradli się do Troi i zabrali posąg strzegący miasta.

Dziady cz. III – Adam Mickiewicz

Młodzi patrioci, aresztowani na rozkaz Nowosilcowa, mają silne poczucie więzi grupowej, wspólnego losu, także w obliczu rychlej zsyłki na Syberię pozostają przyjaciółmi, czują się odpowiedzialni za los towarzyszy niedoli, co najlepiej odzwierciedla postawa Tomasza Za-na gotowego brać na siebie całą winę. Carskie represje utrwaliły ich przyjaźń sprzed aresztowania.

Lalka – Bolesław Prus

Wokulski miał trzech prawdziwych przyjaciół. Pierwszym z nich byt, poznany jeszcze na Syberii, Suzin, niezwykle bogaty Rosjanin, wspólnik w wielu interesach. Wierną, niezmienną przyjaźnią obdarzał Wokulskiego Ignacy Rzecki. Stary subiekt byt bez reszty oddany Wokulskiemu, kochał go, ale nie zawsze umiał zrozumieć. Długo nie orientował się, że jego Stach kocha Łęcką, próbował go ożenić z panią Stawską. Decyzje Wokulskiego zburzyły cały świat Rzeckiego (który i tak byt zagubiony we współczesnej mu rzeczywistości): nie mógł pogodzić się ze sprzedaniem sklepu Żydom i zniknięciem pryncypata, jako niepoprawny marzyciel chciał wierzyć w jego powrót. To postać w gruncie rzeczy tragiczna, dopełniająca żywota (zmarł nagle) w sytuacji, gdy jego duchowy syn, czyli Wokulski zawodzi wszystkie pokładane w nim przez Rzeckiego nadzieje. Doktora Szumana Wokulski także poznał na Syberii, połączyła ich trwała przyjaźń przełamująca bariery polsko-żydowskiej nieufności. W Szumanie nie było nic z naiwności Rzeckiego, stał on się mądrym powiernikiem, doradcą Wokulskiego, o którym powiedział: Stopiło się w nim dwu ludzi: romantyk sprzed roku sześćdziesiątego i pozytywista z siedemdziesiątego.

Syzyfowe prace – Stefan Żeromski

Powieść Żeromskiego jest poświęcona w pierwszej kolejności szkole, zatem przedstawia też szkolne przyjaźnie – część z nich zawiązała się na stancji „starej Przepiórzycy”, gdzie mieszkali uczniowie spoza Klerykowa. Początkowo Marcin Borowicz bat się szkoły i nowych kolegów, ale niebawem poznał „Wilczka”, pierwszego z klasowych przyjaciół, który wprowadził go w tajniki szkoły Wraz z psychicznym dorastaniem głównego bohatera, wyzwalaniem się spod wpływu nauczycieli, poszerzał się krąg jego przyjaciół. Walnie przyczyniły się do tego spotkania w nielegalnym kółku samokształceniowym na „Górce”, gdzie czytano polskie książki, dyskutowano, a konieczność zachowania podstawowych zasad konspiracji cementowała przyjaźnie. Bardzo ważną rolę w życiu Borowicza odegrała przyjaźń z Jędrzejem Radkiem, biednym chłopskim synem (zatem kimś z zupełnie innego środowiska niż to, z jakiego pochodził Marcin), który z ogromnym trudem, determinacją zdobywał wykształcenie. Dzięki Radkowi (także Bernardowi Zygierowi i opowieściom strzelca Nogi) narodziła się polska, w pełni uświadamiana świadomość patriotyczna młodego człowieka. Generalnie, w całej powieści przyjaźń w bardzo istotnym stopniu kształtuje postawy, charaktery młodych ludzi.

Ludzie bezdomni – Stefan Żeromski

Przyjacielem Judyma byt inżynier Korzecki (to on, po wyrzuceniu z pracy w Cisach, skłonił go do przeprowadzki do Zagłębia), jeden z najbardziej zagadkowych bohaterów twórczości Że romskiego. Panowie poznali się w Paryżu, razem byli w Szwajcarii, gdzie inżynier leczył nerwy. Pozostawał człowiekiem samotnym, bardzo wrażliwym na ludzką krzywdę, z największym trudem znosił panującą w Zagłębiu nędzę, nieludzkie warunki pracy robotników, ich wyzysk. W końcu popełnił samobójstwo (zawsze chciał umrzeć wtedy, gdy tego zapragnie). Zapewne uczestniczył też w jakiejś nielegalnej działalności rewolucyjnej. Bardzo mocno przeżywał egzystencjalne lęki.

Literatura:

  • Biblia
  • Mitologia
  • Iliada, Odyseja – Homer
  • Pieśń o Rolandzie, Romeo i Julia, Hamlet – W. Szekspir
  • Przyjaciele – I. Krasicki
  • Cierpienia młodego Wertera, Ojciec Goriot – H.Balzak
  • Przyjaciele, Oda do młodości, Dziady cz. III – A. Mickiewicz
  • Zbrodnia i kara – F. Dostojewski
  • Lalka, Faraon – B. Prus
  • Nad Niemnem – E. Orzeszkowa
  • Trylogia, Quo vadis, Krzyżacy – H. Sienkiewicz
  • Granica – Z. Nałkowska
  • Przedwiośnie, Ludzie bezdomni – S. Żeromski
  • Noce i dnie – M. Dąbrowska
  • Inny świat – G. Herling – Grudziński
  • Mały książę – A. Saint-Exupery
  • Bramy raju, Popiół i diament – A. Andrzejewski
  • Dolina Issy – Cz. Miłosz
  • Nieznośna lekkość bytu – M. Kundery