Tytuł: Wojna chocimska
Autor: Wacław Potocki
Gatunek: epos
Tematyka jest patriotyczna, utwór nawołuje do walki. W założeniu utwór miał być wierszowanym przekładem diariusza (dziennika) Jakuba Sobieckiego, uczestnika zwycięskiej bitwy pod Chocimiem (1621) z turkami. Potocki w licznych fragmentach odchodzi od suchej żołnierskiej relacji i na gorąco komentuje wydarzenia z satyrycznym i moralistycznym zacięciem. Poeta głosi chwałę wiernych sarmackich rycerzy, by dać przykład swoim współczesnym.
Bohaterem eposu i idealnym Sarmatą jest Jan Karol Chodkiewicz, oddany ojczyźnie i przekonany o wyższości sarmackiego rodu. Mowy Chodkiewicza z pozoru zagrzewają do walki z Turkami ale są w zasadzie skierowane do szlacheckich czytelników i mają być dla nich wyzwaniem i przestrogą.
Potocki barwnie opisywał też bitwy, posługiwał się językiem plastycznym i brutalnym realizmem. Pobudza zmysły i wyobraźnię czytelnika.
Wojna chocimska jest szczytowym osiągnięciem literackim sarmackiego baroku, dziełem oryginalnym, przewyższającym nawet siłą wyrazu inne XVII – wieczne eposy europejskie.
Kompozycja trzyma się schematu eposu:
- inwokacja,
- sceny batalistyczne,
- realizm szczegółów
- przemowy wodza,
- podniosły styl.
Utwór rozpoczyna się inwokacją, czyli prośbą do Boga o natchnienie aby pomógł w napisaniu wielkiego dzieła. Utwór został przeznaczony dla potomnych, ma służyć za pamiętny przykład. Podmiot liryczny oddaje hołd Bogu, którego ziemie, nieba, morza chwalą i któremu podlega również poeta. Stylizuje się na średniowiecznego kronikarza, który był narzędziem w rękach Boga. Podmiot liryczny surowo ocenia społeczeństwo polskie.
Mowa Chodkiewicza:
- Tłumaczy, że nie umie wygłaszać mów
- Wzywa żołnierzy do walki w imię najważniejszej – Ojczyzny
- Ukazuje, że trzeba walczyć o życie najbliższych
- Ukazuje słabość przeciwnika
- Ukazuje siłę polskich rycerzy – prawdziwych Sarmatów
- Wskazuje na Bolesława Chrobrego, jako na przykład świetnego króla i wojownika.
Charakterystyka Jana Karola Chodkiewicza:
Był hetmanem i dowódcą wojska. Mężny, waleczny, odważny, prawdziwy patriota, człowiek starszy wiekiem ale w walce młodnieje. Wzywał to walki o ojczyznę. Poważny, serdeczny, zagrzewa do walki żołnierzy.