Ramy czasowe:
W Europie za datę rozpoczęcia uznaje się rok 476, czyli datę upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Data kończąca to rok 1453, czyli zdobycie Konstantynopola przez Turków. Niektórzy podają także jako datę zakończenia średniowiecza odkrycie Ameryki przez Kolumba w 1492 r. lub wynalezienie druku przez Gutenberga około 1450r. Wyróżniamy trzy fazy:
- V ? X w. faza wstępna, przeważa piśmiennictwo łacińskie, silne wpływy chrześcijańskie
- XI ? XIII w. faza dojrzała, czyli rozkwit średniowiecza, rozwój religijnego piśmiennictwa łacińskiego i narodowego
- XIV ? XV w. faza schyłkowa (złota jesień średniowiecza).
Epoka trwała blisko 1100, stąd jej spore zróżnicowanie wewnętrzne.
W Polsce średniowiecze trwa od X w. a dokładniej od chrztu Polski w 966 r. do XV ? XVI w, czyli około 500 lat. Jako koniec epoki przyjmuje się zwykle rok 1543, czyli datę wydania dzieła Kopernika O obrotach ciał niebieskich. To czasy panowania dynastii Piastów i początki Jagiellonów. Przez cały ten czas Polska niewiele wniosła do kultury średniowiecza, przeważało naśladownictwo. Ewolucja kulturalna była w tym czasie bardzo powolna. Możemy wyróżnić kilka etapów:
- panowanie Piastów,
- rozbicie dzielnicowe,
- odbudowa państwa,
- epoka Jagiellońska.
Nazwa epoki:
Nawę tej epoki wymyślili ludzie epoki renesansu ? nazwali ją ?media tempora? (wiek średni) lub ?medium aevum? (średnie czasy), gdyż uważano że po upadku cywilizacji starożytnej nastąpił mroczny okres. Powszechnie uważano, że średniowiecze zniekształciło antyk, cechowało się ciemnotą i zacofaniem w porównaniu do kulturowego rozkwitu w renesansie.
W skutek upadku cesarstwa rzymskiego powstaje wiele nowych państw barbarzyńskich, tworzy się nowa struktura władzy, następuje rozwój chrześcijaństwa i kultury. Średniowiecze nazywane jest epoką miecza i krzyża, dominujący wpływ ma duchowieństwo i rycerstwo. To okres zaprzeczenia wielkiej kulturze antycznej, czasy upadku kultury i barbarzyństwa.