Renesans w literaturze europejskiej:
Początkowo literatura szczególnie dużo miejsca poświęcała odnowie moralnej człowieka. Szczególne miejsce w tym nurcie zajął Erazm z Rotterdamu. Najważniejsze było dla niego wpływanie na poglądy i postawy czytelników. Bardzo popularna była także poezja, która próbowała dorównać najwybitniejszym wzorom starożytnym. W prozie i poezji narodziła się epoka renesansowego klasycyzmu. Najważniejsza była harmonia, stosowność i wdzięk. Do tego nurtu zaliczany: L. Aristo, T. Tasso, J. Kochanowski.
Klasycyzm literacki ? prąd literacki, który pojawił się we Włoszech w XVI w. oparty na wzorach i światopoglądzie starożytnych. Wywodzi się z koncepcji platońskiej. W dziełach głoszono harmonię świata, ład, naśladowanie boskiego porządku rzeczy, prostotę i harmonię chaosu. Wzorowano się na Wergiliuszu, Horacym, Cyceronie oraz idei złotego środka. Z dialogów Platona czerpano przekonanie o boskości poezji. Z poetyki Arystotelesa brano szczegółowe przepisy dotyczące form utworów literackich. Z Horacego czerpano uwagi estetyczno- moralizatorskie. Klasycyzm okazał się niezwykle trwały.
Epika włoskiego renesansu:
Ludovio Aristo (1473 ? 1533) poeta dojrzałego renesansu. Wykształcony humanista, wniósł do literatury fantastykę, ironię i szaleństwo. Jego utwór Orland Szalony przedstawia wątki miłosne, akcja toczy się w świecie baśniowym ale zawsze kiełzna ją dystans oraz chłodna i elegancka ironia.
Ironia ariostyczna ? strategia autorskiego dystansu wobec świata przedstawionego.
Torquata Tassa (1544 ? 1595)
Np. Jerozolima Wyzwolona ? epos włoskiego renesansu, powstał u schyłku epoki w 1575r. To opowieść o świętej wojnie i miłości. Tasso nie ironizuje. Przedstawia świat pełen pokus, z którymi trzeba walczyć. W eposie występuje wiele sprzeczności. To opowieść o pogańskiej czarodziejce Arodzie, która nie nawraca się na chrześcijaństwo, pod wpływem wielkiej miłości. Jego dzieło zapowiada barok: magiczne piękno, dobro i zło, brzydota, powrót do średniowiecza.
Renesansowy charakter utworów francuskich humanistów:
Franciszek Rableais (1494-1553) Utalentowany, wszechstronnie wykształcony, humanista francuski, duchowny i lekarz. Przyjaciel wielu humanistów europejskich, który zasłynął dziełem pt. ?Gargantua i Pantagruel?. To opowieść o dwóch olbrzymach. Pantagruel to syn Gargantuli, a wróg Tęgostusta. Utwór napisany ciekawie, autor jest naocznym świadkiem. Stosuje bogate opisy, widać tu bogaty język autora.
Cechy renesansowe: Opowiada o ludziach zwyczajnych, realnych i prostych. Stawia na zdrowy rozsądek, pracuje gdy potrzebuje, zwiedza i poznaje. Dookreślona jest cielesność człowieka (organy). Postawa Pantagruela jest optymistyczna, pomagał ludziom. Dzieło Rabelaisa krytykuje ?banosłg? ? głupcy, napuszeni profesorowie Sorbony. Kpi z innych przejawów głupoty ludzkiej.
Michale de Montignace (1533 ? 1592) twierdzi, że zmysły są zawodne ale należy spróbować zgłębić tajemnicę tego świata. Nie wolno unosić się pychą, że wszystko się wie. Pisarz, francuski moralista, pochodził z bogatej mieszczańskiej nobilitowanej (uszlachconej) rodziny. Po krótkiej działalności urzędniczej, był merem w Bordeaux, oddał się studiom, literaturze, rozmyślaniom i pisaniu. Przez kilka lat podróżował po Europie. Autor ?Próśb? (1580). Dał początek nowemu gatunkowi ? esej. Cechy renesansowe: świat natury jest doskonale urządzony, człowiek może się nauczyć różnych rzeczy, potęgą człowieka jest rozum.
Esej ? gatunek literacki, jest to swobodny, daleki od naukowych rygorów szkic na dowolny temat, opracowany z dbałością o piękną artystyczną formę i wyraźnie eksponujący osobę autora.
Poezja francuska:
Siedmiu młodych poetów pozostających pod wpływem wzorców włoskich założyło grupę literacką Plejada (konstelacja 7 gwiazd). Należeli do niej np.:
- Pierre de Rosnard, który mimo, że uprawiał gatunki znane już w starożytności pisał po francusku
- Joachim du Bellay,
- F. Rabelasi – Gargantua i Pantagruel
- Montaigne – Próby