Motyw mitów greckich – opracowanie
Mity to opowieści, które wyrażają i organizują wierzenia danej społeczności. Opowiadają o stworzeniu świata, bogów, ludzi i zjawiskach przyrody. Stąd wziął się podział mitów na:
- teologiczne (greckie theos- bóg, gignomai – staje się, powstaje) – mity mówiące o bogach i bohaterach,
- antropogeniczne (greckie antropos- człowiek) – mity o narodzinach, życiu człowieka,
- kosmogeniczne (greckie kosmos- świat) – o powstaniu wszechświata,
- genaologiczne(greckie genaologia – historia rodu, rodowód) – mówiące o historii narodów.
W świadomości ludzi starożytnych pełniły funkcje:
- poznawcze – umożliwiają interpretację zjawisk przyrody,
- światopoglądowe – jako podstawa wierzeń religijnych,
- sakralne – poprzez powiązanie z kultem bóstw i rytualnych obrzędów mity tworzyły więź społeczną, uświadamiały odrębność i tożsamość danej społeczności, określały obyczaje i tradycje,
- kulturotwórcze – inspirująca dla poetów, rzeźbiarzy, malarzy, architektów.
Mity prezentują zachowania bogów, ludzi i herosów, które przetrwały i są aktualne do dnia dzisiejszego. W życiu codziennym stale mamy do czynienia z tematami opisanymi w mitach, np. miłość, zazdrość czy walka o władzę.
Mity w całości były tworem ludzkiej wyobraźni, stąd też wszystko czego dotyczyły miało związek z człowiekiem. Prezentowały ludzkie postawy i zachowania, opowiadały o ludzkich pragnieniach i namiętnościach. Prezentowały tradycje i obyczaje ówczesnych ludzi. Dawały ludziom pełne i logiczny obraz otaczającego ich świata. Mity umożliwiają nam dziś poznanie kultury starożytnej Grecji. Powstałe w tym okresie utwory pełne są aluzji i odniesień do mitów. W późniejszych epokach wielokrotnie nawiązywano do tradycji antycznych. Z czasem dzieła z tego okresu, z uwagi na ich piękno, harmonię i ład zaczęto określać mianem klasycznych. Mity stały się także podstawą do powstania archetypów i toposów. Mianem archetypów określa się pradawne, niezmienne wyobrażenia, które tkwią w świadomości zbiorowej do dzisiaj, np. Narcyz jako obraz miłości własnej. Topos stanowi powtarzający się obraz i motyw, np. teatr, ikarowy lot.
Nawiązania do mitów w epokach późniejszych zawsze umożliwiały wyrażanie sytuacji człowieka w obecnej sytuacji. Niezależnie od momentu ich powstania na stałe funkcjonują w ludzkiej wyobraźni.
Wciąż o Ikarach głoszą – Ernesty Bryll
Autor opowiada o znanym obrazie Brueghla pt. Upadek Ikara w kontekście skłonności Polaków do wielkich chwilowych uniesień. Uważa je za wadę, gdyż w powiązaniu z nieumiejętną oceną sytuacji nie przynoszą nic dobrego. Podmiot liryczny mówi:
… nie gapić
trzeba się nam w Ikary, nie upadkiem smucić
– choćby najwyższy…
A swoje ucapić,
Czy Dedal, by ratować Ikara, powrócił?
Nike która się waha – Zbigniew Herbert
Jednym z ulubionych wątków Herberta jest mitologia grecka. Dzięki nim ukazuje współczesne konflikty w bardzo szerokiej perspektywie. Zniszczoną wojną Warszawę przyrównuje do zburzonej Troi. W wierszu młodzieńca idącego na wojnę chce ucałować grecka bogini zwycięstwa. Powstrzymuje się jednak, nie chce wystraszyć chłopca, który wkrótce zginie za ojczyznę.
Mity stanowiły podstawę dla literatury i sztuki antycznej. Obecnie nie traktuje się ich od dawna jako wierzeń religijnych. Uznawane są raczej za opowieści o symbolicznym znaczeniu, które dawały ludziom możliwość interpretowania otaczającego ich świata i siebie samych. Ich tworzenie przypisywano kulturom pierwotnym ale nie jest to prawdą. Nawet współcześnie w kulturze tworzą się mity, ale tym razem bardziej na potrzeby filmów. Wystarczy wspomnieć o najnowszym filmie Jamesa Camerona, pt. Avatar, w którym obserwujemy przepiękną rajską krainę. Poprzez swój metaforyczny język mity przekazują nam wiele trafnych prawd i uogólnień.
Literatura:
Mit o Prometeuszu:
- Dziady cz. III – A. Mickiewicz
- Grób Agamemnona – J. Słowacki
- Ludzie bezdomni – S. Żeromski
- Stary Prometeusz – Z. Herbert
Mit o Dedalu i Ikarze
- Oda do młodości – A. Mickiewicz
- Ikar – J. Iwaszkiewicz
- Wciąż o Ikarach głoszą – E. Bryll
- Dedal i Ikar – Z. Herbert
Mit o Syzyfie:
- Syzyfowe prace – S. Żeromski
- Mit Syzyfa – A. Camus
Mit o Tezeuszu:
- Boska komedia – Dante Alighieri
- Do fraszek – J. Kochanowski
- Lalka – B. Prus
- Imię róży – U. Eco
- Sklepy cynamonowe, Sanatorium pod Klepsydrą – B. Schulz
- Proces – F. Kafka
Mit o Nike:
- Wczorajszemu – T. Gajcy
- Nike, która się waha – Z. Herbert
- Nike z Samotraki? Leopold Staff
- Nike – J. Lechoń
- Nike – M. Pawlikowska-Jasnorzewska
Mit o Narcyzie:
- Pieśń o Narcyzie – Owidiusz
- Lalka – B. Prus
- Narcyz – M. Pawlikowska-Jasnorzewska
Mit o Orfeuszu i Eurydyce:
- Rehabilitacja – W. Szymborska
- Przez furie jestem targany jak Orfeusz … – J. Słowacki
- Tren XIV – J. Kochanowski