Motyw mitów greckich

Motyw mitów greckich – opracowanie

Mity to opowieści, które wyrażają i organizują wierzenia danej społeczności. Opowiadają o stworzeniu świata, bogów, ludzi i zjawiskach przyrody. Stąd wziął się podział mitów na:

  • teologiczne (greckie theos- bóg, gignomai – staje się, powstaje) – mity mówiące o bogach i bohaterach,
  • antropogeniczne (greckie antropos- człowiek) – mity o narodzinach, życiu człowieka,
  • kosmogeniczne (greckie kosmos- świat) – o powstaniu wszechświata,
  • genaologiczne(greckie genaologia – historia rodu, rodowód) – mówiące o historii narodów.

W świadomości ludzi starożytnych pełniły funkcje:

  • poznawcze – umożliwiają interpretację zjawisk przyrody,
  • światopoglądowe – jako podstawa wierzeń religijnych,
  • sakralne – poprzez powiązanie z kultem bóstw i rytualnych obrzędów mity tworzyły więź społeczną, uświadamiały odrębność i tożsamość danej społeczności, określały obyczaje i tradycje,
  • kulturotwórcze – inspirująca dla poetów, rzeźbiarzy, malarzy, architektów.

Mity prezentują zachowania bogów, ludzi i herosów, które przetrwały i są aktualne do dnia dzisiejszego. W życiu codziennym stale mamy do czynienia z tematami opisanymi w mitach, np. miłość, zazdrość czy walka o władzę.

Mity w całości były tworem ludzkiej wyobraźni, stąd też wszystko czego dotyczyły miało związek z człowiekiem. Prezentowały ludzkie postawy i zachowania, opowiadały o ludzkich pragnieniach i namiętnościach. Prezentowały tradycje i obyczaje ówczesnych ludzi. Dawały ludziom pełne i logiczny obraz otaczającego ich świata. Mity umożliwiają nam dziś poznanie kultury starożytnej Grecji. Powstałe w tym okresie utwory pełne są aluzji i odniesień do mitów. W późniejszych epokach wielokrotnie nawiązywano do tradycji antycznych. Z czasem dzieła z tego okresu, z uwagi na ich piękno, harmonię i ład zaczęto określać mianem klasycznych. Mity stały się także podstawą do powstania archetypów i toposów. Mianem archetypów określa się pradawne, niezmienne wyobrażenia, które tkwią w świadomości zbiorowej do dzisiaj, np. Narcyz jako obraz miłości własnej. Topos stanowi powtarzający się obraz i motyw, np. teatr, ikarowy lot.

Nawiązania do mitów w epokach późniejszych zawsze umożliwiały wyrażanie sytuacji człowieka w obecnej sytuacji. Niezależnie od momentu ich powstania na stałe funkcjonują w ludzkiej wyobraźni.

Wciąż o Ikarach głoszą – Ernesty Bryll

Autor opowiada o znanym obrazie Brueghla pt. Upadek Ikara w kontekście skłonności Polaków do wielkich chwilowych uniesień.  Uważa je za wadę, gdyż w powiązaniu z nieumiejętną oceną sytuacji nie przynoszą nic dobrego. Podmiot liryczny mówi:

… nie gapić

trzeba się nam w Ikary, nie upadkiem smucić

– choćby najwyższy…

A swoje ucapić,

Czy Dedal, by ratować Ikara, powrócił?

Nike która się waha – Zbigniew Herbert

Jednym z ulubionych wątków Herberta jest mitologia grecka. Dzięki nim ukazuje współczesne konflikty w bardzo szerokiej perspektywie. Zniszczoną wojną Warszawę przyrównuje do zburzonej Troi.  W wierszu młodzieńca idącego na wojnę chce ucałować grecka bogini zwycięstwa. Powstrzymuje się jednak, nie chce wystraszyć chłopca, który wkrótce zginie za ojczyznę.

Mity stanowiły podstawę dla literatury i sztuki antycznej. Obecnie nie traktuje się ich od dawna jako wierzeń religijnych. Uznawane są raczej za opowieści o symbolicznym znaczeniu, które dawały ludziom możliwość interpretowania otaczającego ich świata i siebie samych. Ich tworzenie przypisywano kulturom pierwotnym ale nie jest to prawdą. Nawet współcześnie w kulturze tworzą się mity, ale tym razem bardziej na potrzeby filmów. Wystarczy wspomnieć o najnowszym filmie Jamesa Camerona, pt. Avatar, w którym obserwujemy przepiękną rajską krainę. Poprzez swój metaforyczny język mity przekazują nam wiele trafnych prawd i uogólnień.

Literatura:

Mit o Prometeuszu:

  • Dziady cz. III – A. Mickiewicz
  • Grób Agamemnona – J. Słowacki
  • Ludzie bezdomni – S. Żeromski
  • Stary Prometeusz – Z. Herbert

Mit o Dedalu i Ikarze

  • Oda do młodości – A. Mickiewicz
  • Ikar – J. Iwaszkiewicz
  • Wciąż o Ikarach głoszą – E. Bryll
  • Dedal i Ikar – Z. Herbert

Mit o Syzyfie:

  • Syzyfowe prace – S. Żeromski
  • Mit Syzyfa – A. Camus

Mit o Tezeuszu:

  • Boska komedia – Dante Alighieri
  • Do fraszek – J. Kochanowski
  • Lalka – B. Prus
  • Imię róży – U. Eco
  • Sklepy cynamonowe, Sanatorium pod Klepsydrą – B. Schulz
  • Proces – F. Kafka

Mit o Nike:

  • Wczorajszemu – T. Gajcy
  • Nike, która się waha – Z. Herbert
  • Nike z Samotraki? Leopold Staff
  • Nike – J. Lechoń
  • Nike – M. Pawlikowska-Jasnorzewska

Mit o Narcyzie:

  • Pieśń o Narcyzie – Owidiusz
  • Lalka – B. Prus
  • Narcyz – M. Pawlikowska-Jasnorzewska

Mit o Orfeuszu i Eurydyce:

  • Rehabilitacja – W. Szymborska
  • Przez furie jestem targany jak Orfeusz … – J. Słowacki
  • Tren XIV – J. Kochanowski