Tytuł: Szewcy
Autor: S. I. Witkiewicz
Bohaterowie, Sajetan i czeladnicy, tytułowi szewcy, doświadczają przeogromnej nudy. Wykonują swoją pracę, ale marzą o wygodnym i przyjemnym życiu wyższych warstw społecznych. Sądzą, że doprowadzi do niego rewolucja.
Prokurator Scurvy, który boi się społecznego przewrotu, wykorzystuje „Dziarskich Chłopców” z organizacji Gnębona Puczymordy, by dokonać przewrotu i wprowadzić ustrój faszystowski. Szewcy zostają aresztowani i skazani na przymusową bezrobotność. Sajetan zostaje oskarżony o chęć powstrzymania naturalnego rozwoju społeczeństwa, który ma doprowadzić do powstania zautomatyzowanej struktury. Księżna Irina Zbereźnicka – Podberezka, skazana za chęć wprowadzenia matriarchatu, musi za karę pracować – szyć buty.
Szewcy nie mogą jednak znieść bezrobotności, niszczą więc przegrodę dzielącą ich od warsztatu, porywają narzędzia i przystępują do szaleńczej pracy. Zarażają zapałem strażników, którzy przybyli, by uśmierzyć ból. Wszyscy „uszewczają się” i przyłączają się do pracy. W ten sposób szewcy dokonują kolejnego przewrotu – rewolucji robotniczej, której sens sprowadza się do zmiany ról: warstwy dotychczas panujące zostają obalone, a władzę przejmuję Sajetan i czeladnicy.
Scurvy „zszedł na psy” – ubrany w psią skórę i z obrożą na szyi śpi w kącie. Szewcy osiągnęli swój cel, ale nie przyniosło im to satysfakcji. Wbrew własnym oczekiwaniom nadal się nudzą i tęsknią za dawnymi czasami, kiedy wprawdzie musieli ciężko pracować, ale mieli swoje „idejki”. Ponieważ Sajetan nie przestaje mówić, zabijają go, oskarżając o burżuazyjne odchylenia. Kwestię chłopską rozwiązują siłą, wyrzucając chłopów z sali.
Rządy szewców przerywa wejście Hiper-Robociarza. Przedstawia się jako reprezentant tajemniczych „Onych”, sterujących przemianami społeczeństwa. Nastają rządy technokratów, specjalistów, inżynierów i techników organizujących społeczeństwa na wzór doskonałej maszyny (technokraci nie wyznają żadnej idei, są rzecznikami rozwoju cywilizacji i techniki). W ich imieniu występują Towarzysze X i Abramowski.
Indywidualności poprzedniej epoki, Scurvy i Sajetan giną, a Księżna, zamknięta w klatce, zostaje zabawką nowych władców.
Teoria czystej formy
Witkiewicza to wypadkowa kompozycji sztuki dramatycznej, scenografii, działań postaci, dźwięków. Treść i idee są znacznie mniej ważne, a układ całości zależy od woli artysty, nie zaś od życiowego prawdopodobieństwa i związku przyczynowo skutkowego.