Tło historyczne romantycznego buntu:
Wielka Rewolucja Francuska na świecie a w kraju:
- powstanie Kościuszkowskie,
- wojny napoleońskie,
- powstanie listopadowe,
- rewolucja Krakowska
- Wiosna Ludów
- powstanie styczniowe.
W Europie zachodniej romantyzm był wyrazem
- antyfeudalnej ekspansji mieszczaństwa
- protestom przeciwko elitarnej kulturze dworskiej.
Źródła i formy romantycznego buntu:
Wpływ na świadomość polaków w dobie romantyzmu miała świadomość polaków w dobie romantyzmu miała sytuacja polityczna kraju oraz wydarzenia na świecie, tzn. Wielka Rewolucja Francuska (1789). Polacy:
- walczyli u boku Napoleona,
- organizowali spiski patriotyczne,
- występowali zbrojnie przeciw zaborcom,
- tajne organizacje i powstania narodowe, np. spisek Waleriana Łukasińskiego, sprzysiężenie Piotra Wysockiego, powstania: listopadowe, krakowskie, wielkopolskie i styczniowe.
Sytuacja polityczna zmusiła Polaków do zmiany światopoglądu, pojawił się nowy sposób myślenia o świecie, narodzie, jednostce i sztuce, z którymi wiązał się określony zespół ideałów, tzn. wolność, równość, niepodległość i młodość a także zespół postaw wobec świata (bunt przeciw rzeczywistości, heroiczny patriotyzm, solidarność ludów) oraz zachowań (gwałtowne działanie i poświęcenie). Te kolejne zespoły cech od ok. 1820r. zaczęto nazywać właśnie romantyzmem. Język ówczesnej literatury zerwał z konwencjami klasycystycznymi i sięgnął programowo do stylistyki żywej mowy potocznej aby w pełni przedstawić ekspresję sytuacji.
Przykładowe utwory:
- Pieśń Legionów Polskich we Włoszech,
- Oda do młodości,
- Warszawianka
Tło historyczne romantyzmu polskiego:
Romantyzm polski przypada na lata 1822-1863
1815 – kongres Wiedeński (romantyzm polityczny, powstało królestwo polskie, którym rządził car, były to ziemie zaboru pruskiego i część austriackiego)
1818 – krytyk literacki Kazimierz Brodziński proponuje nową literaturę, teoretyczny początek literatury romantycznej
1822 – praktyczny początek romantyzmu, opublikowano dzieło Ballady i romanse A. Mickiewicza
1830 – powstanie listopadowe wszczęte w Warszawie przez kadetów szkoły podchorążych
1846 – rebelia chłopska = rzeź galicyjska, spisek austriacki
1848 – rewolucja krakowska = Wiosna Ludów
1863 – powstanie przeciw Rosji i Austrii
Prekursorzy warszawscy, np. Osiński bardzo ściśle trzymali się reguł klasycyzmu. W Wilnie klasycyzmu bronił, np. Jan Śniadecki
Spór o nową literaturę:
KLASYCY | ROMANTYCY |
Ludwik Osiński Kajetan Koźmian Alojzy Feliński Jan Śniadecki (rozprawa o klasykach i romantykach) |
Kazimierz Brodziński (o klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej) Maurycy Mochnacki (o literaturze polskiej XIX w), oboje dzieła teoretyczne Antoni Malczewski (poemat Maria) Bohdan Zaleski (dumki) Adam Mickiewicz (ballady i romanse) |