Charakterystyka romantyzmu

Tło historyczne romantycznego buntu:

Wielka Rewolucja Francuska na świecie a w kraju:

  • powstanie Kościuszkowskie,
  • wojny napoleońskie,
  • powstanie listopadowe,
  • rewolucja Krakowska
  • Wiosna Ludów
  • powstanie styczniowe.

W Europie zachodniej romantyzm był wyrazem

  • antyfeudalnej ekspansji mieszczaństwa
  • protestom przeciwko elitarnej kulturze dworskiej.

Źródła i formy romantycznego buntu:

Wpływ na świadomość polaków w dobie romantyzmu miała świadomość polaków w dobie romantyzmu miała sytuacja polityczna kraju oraz wydarzenia na świecie, tzn. Wielka Rewolucja Francuska (1789). Polacy:

  • walczyli u boku Napoleona,
  • organizowali spiski patriotyczne,
  • występowali zbrojnie przeciw zaborcom,
  • tajne organizacje i powstania narodowe, np. spisek Waleriana Łukasińskiego, sprzysiężenie Piotra Wysockiego, powstania: listopadowe, krakowskie, wielkopolskie i styczniowe.

Sytuacja polityczna zmusiła Polaków do zmiany światopoglądu, pojawił  się nowy sposób myślenia o świecie, narodzie, jednostce i sztuce, z którymi wiązał się określony zespół ideałów, tzn. wolność, równość, niepodległość i młodość a także zespół postaw wobec świata (bunt przeciw rzeczywistości, heroiczny patriotyzm, solidarność ludów) oraz zachowań (gwałtowne działanie i poświęcenie). Te kolejne zespoły cech od ok. 1820r. zaczęto nazywać właśnie romantyzmem. Język ówczesnej literatury zerwał z konwencjami klasycystycznymi i sięgnął programowo do stylistyki żywej mowy potocznej aby w pełni przedstawić ekspresję sytuacji.

Przykładowe utwory:

  • Pieśń Legionów Polskich we Włoszech,
  • Oda do młodości,
  • Warszawianka

Tło historyczne romantyzmu polskiego:

Romantyzm polski przypada na lata 1822-1863

1815 – kongres Wiedeński (romantyzm polityczny, powstało królestwo polskie, którym rządził car, były to ziemie zaboru pruskiego i część austriackiego)

1818 – krytyk literacki Kazimierz Brodziński proponuje nową literaturę, teoretyczny początek literatury romantycznej

1822 – praktyczny początek romantyzmu, opublikowano dzieło Ballady i romanse A. Mickiewicza

1830 – powstanie listopadowe wszczęte w Warszawie przez kadetów szkoły podchorążych

1846 – rebelia chłopska = rzeź galicyjska, spisek austriacki

1848 – rewolucja krakowska = Wiosna Ludów

1863 – powstanie przeciw Rosji i Austrii

Prekursorzy warszawscy, np. Osiński bardzo ściśle trzymali się reguł klasycyzmu. W Wilnie klasycyzmu bronił, np. Jan Śniadecki

Spór o nową literaturę:

KLASYCY ROMANTYCY

Ludwik Osiński

Kajetan Koźmian

Alojzy Feliński

Jan Śniadecki (rozprawa o klasykach i romantykach)

Kazimierz Brodziński (o klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej)

Maurycy Mochnacki (o literaturze polskiej XIX w), oboje dzieła teoretyczne

Antoni Malczewski (poemat Maria)

Bohdan Zaleski (dumki)

Adam Mickiewicz (ballady i romanse)