Zgodnie z panującym teocentryzmem „filozofia jest służebnicą teologii” a tym samym poglądy filozoficzne opierają się na religii i są jej podporządkowane. Za najwybitniejszych filozofów tego okresu uznaje się teologów: św. Augustyna i św. Tomasza, którzy wiele elementów przejęli od Arystotelesa. Nauki tego starożytnego mędrca stanowiły podstawę dla całej filozofii średniowiecza. Ponadto ci dwaj teolodzy dokonywali jako pierwsi tzw. egzegezy, czyli objaśniania, komentowania i interpretowania tekstów biblijnych.
Scholastyka
Scholastyka – z gr scholastikós – szkolny, to filozofia, która udowadnia prawdy religijne, tłumaczy je logicznym rozumowaniem. Przeprowadzano proces dowodowy, w oparciu o zasady logiczne Arystotelesa. Stworzono naukowe zasady filozofowania służące wiedzy w sprawach boskich. Pisano liczne traktaty, komentarze, dysputy. Za najdojrzalszych scholastyków uznawano Alberta Wielkiego i jego ucznia Tomasza z Akwinu. Rozwijała się najintensywniej w XIII w., jej upadek następował od XIV/XV w. Scholastykę szeroko krytykowano w renesansie – przesadna naukowa dokładność.
Augustynizm
Św. Augustyna (354 – 430 r.) biskup i doktor Kościoła, nawrócił się i przyjął chrzest w 387r. Napisał Wyznania, w których opisuje swoją drogę do Boga. Podstawą jego filozofii są poglądy Platona, które święty połączył z doktryną chrześcijańską . Według św. Augustyna świat składa się ze sfery materialnej ziemskiej ? grzesznej oraz duchowej ? boskiej. Zadaniem człowieka jest ciągła walka z pokusami sfery ziemskiej aby dążyć do zbawienia. Ludzki dramat objawia się wewnętrznym rozdarciem pomiędzy cielesnością a duchowością oraz pomiędzy dobrem a złem. Twierdził, że należy wejść do swego wnętrza, w którym mieszka prawda. Boga bardziej poznaje się wiarą niż rozumem. Celem egzystencji jest poznanie Boga, i swojej duszy mawiał: Pragnę poznać Boga i duszę ? I nic więcej. Poznanie prawdy o sobie samym zawdzięczamy swojemu wysiłkowi zaś wiarę i poznanie Boga otrzymujemy bezpośrednio od niego w drodze olśnienia (iluminacji).
Tomizm
Filozofia św. Tomasza z Akwinu (1225 – 1274), który wbrew woli rodziców został dominikaninem. Uczył się na Paryskim Uniwersytecie i dworze papieskim gdzie poznał filozofię Arystotelesa, mówi się że ochrzcił Arystotelesa. Jego najważniejsze dzieło to suma teologiczna. W 1323 r. ogłoszono go świętym. Próbował pogodzić racjonalne podejście Arystotelesa z doktryną kościoła, stworzył nowe wyjaśnienia teologiczne, zaproponował naukę o obecności Chrystus w Eucharystii. Twierdził, że człowiek jest połączeniem nieśmiertelnej i niematerialnej duszy ze śmiertelnym i materialnym ciałem. Cechy te wyróżniają człowiek spośród innych stworzeń, co daje mu wyjątkowe miejsce w hierarchii bytów. Jest twórcą Drabiny św. Tomasza, czyli drogi człowieka prowadzącej do nieba. Świat stanowi drabinę bytów, na której każde istnienie ma własne miejsce, zadaniem człowieka jest piąć się coraz wyżej oraz walczenie z pokusami, które prowadzą do upadku i wynaturzenia
Człowiek świat poznaje za pomocą rozumu i wiary (scholastyka). Powiedział: Rozum nie niszczy wiary lecz ją udoskonala. Istnienie Boga nie jest oczywiste, do stwierdzenia jego obecności dochodzimy przez dowody. Nadprzyrodzone objawienie można zatem uzasadniać przez intelektualne spekulacje.
Współcześnie tomizm określa się mianem neotomizmu jako nauki, która wydobywa z tomizmu to co cenne i powszechne.
Franciszkanizm
Filozofia św. Franciszka z Asyżu (1182-1226) to wiara radosna, pozostaje do dziś najbardziej uniwersalna, bezinteresowna, pomoc innym, wychwalanie dzieł bożych. Radość w ubóstwie, miłość bliźniego, pokora. Życie ludzkie nie musi polegać na ciągłym umartwianiu się, może być afirmacją miłości do Boga i wszelkiego stworzenia. Ubóstwo jako wyraz miłości do bliźniego, uczy pokory i współczucia. Miłość prowadzi do radości i doskonałości wewnętrznej, a doskonałość wiąże się ze świętością. Ostatecznym szczęściem jest śmierć. Św. Franciszek podstawy swojej filozofii odnalazł w Ewangeliach, dosłownie pojmował nakaz miłosierdzia, ubóstwa i braterstwa. Napisał Pieśń słoneczną, w której wychwalał Boga we wszystkich jego czynach.
Mistycyzm
Ponad rozumowe dociekania, które dotyczą bezpośredniego doświadczania boskości. Twórcą tego poglądu był św. Bernard z Clairvaux (1090-1153). Twierdził, że można połączyć się z bogiem doświadczając jego miłości poprzez modlitwę, kontemplację i ekstazę.
W średniowieczu nie brakowało także nauk sprzeciwiających się poglądom kościoła, np. husytyzm. Powstał w Czechach, na czele stał Jan Hus. Występowali przeciwko władzy duchownych i papieża, a także przeciwko niektórym dogmatom, np. spowiedzi. Ruch stłumiono a jego przywódcę spalono na stosie.