Tytuł: „Quo vadis” autor zaczerpnął pomysł na temat ze słynnej sceny spotkania Piotra opuszczającego Rzym z Chrystusem, w której Piotr pyta Quo vadis, domine?
Autor: H. Sienkiewicz
Gatunek: powieść romansowo-historyczna
Czas akcji: opowiada o prześladowaniu pierwszych chrześcijan za czasów cezara Nerona w I w (63-68r).
Miejsce akcji: Rzym a w epizodach Ancjum, Ostja, Sycylia
Polska ekranizacja: dramat historyczno-kostiumowy Jerzego Kawalerowicza
Geneza: powstanie powieści było odzewem na panującą pod koniec XIX w. modę na pisanie dzieł o tematyce antycznej i wczesnochrześcijańskiej. Sienkiewicz napisał utwór na zamówienie Gazety polskiej, w której ukazywały się kolejne odcinki w latach 1895-1896.
Quo vadis – streszczenie
- Marek Winicjusz przybywa do wuja i opowiada mu o spotkaniu z piękną Ligią
- Obaj udają się do domu Aulusa Placjusza i jego żony Pomponi Grecyny
- Petroniusz obiecuje pomoc Winicjuszowi w sprowadzeniu pięknej dziewczyny do jego domu
- Ligia, Urusu i trzy służące idą na Palatyn na rozkaz pretorniańskich oddziałów Nerona
- Oburzenie Winicjusza na wieść o parowaniu Ligii
- Wyjaśnienia Petroniusza. Ligia kilka dni dla pozoru spędzi na Palatynie, a potem zostanie odesłana Winicjuszowi
- Ligia poznaje Akte i razem przygotowują się do uczty
- Na uczcie Winicjusz całuje Ligię, początkowo nie zauważa nawet jej oburzenia
- Ligia i Ursus uciekają aby ukryć się w domu Miriam, domyślają się, że Ligia ma zostać nałożnicą Winicjusza – nie może jednak tego zrobić, gdyż zabrania jej tego wiara
- Winicjusz zabija niewolnika, który przyniósł mu złą wiadomość
- Winicjusz szuka Ligi, nawet nie domyśla się, że porwali ją chrześcijanie
- Okazuje się, że mała Augusta córeczka cezara jest chora. Winicjusz obawia się, że Ligia może zostać oskarżona o czary
- Petrnoniusz darowuje Winicjuszowi piękną niewolnicę Eunice
- Chłosta dla Eunice dlatego, że Winicjusz nie chciała jej przyjąć. Eunice obiecuje sprowadzić człowieka, który odnajdzie Ligię.
- Eunice sprowadza Chilona Chilonidesa – filozof i oszust
- Chilon domyśla się, że Ligia to chrześcijanka
- Śmierć córki Nerona. Poppea oskarża Petroniusza i Ligię o czary
- Neron wyjeżdża z Rzymu by ukoić ból po stracie córki
- Chilon bierze od Winicjusza 1000 sestercji aby wynająć mordercę, który zabije Glauka, którego zostawił kiedyś umierającego bez pomocy
- Przypadkowe spotkanie Chilona i Ursusa, oszust wmawia mu, że Glauk jest zdrajcą i trzeba go zabić
- Ligia słucha nauk Piotra
- Plan porwania Ligi – wynajęcie przez Winicjusza gladiatora Krotona
- Śledzenie Ligi
- Winicjusz porywa Ligię
- Ursus zabija Krotona
- Ursus goni Winicjusza i uderza go
- Ligia i Glaukos opiekują się Winicjuszem ? ma złamaną rękę
- Marek informuje Chilona, że wyjechał do Benewentu
- Wydają się winy Chilona i zostają mu wybaczone
- Winicjusz zaczyna rozumieć sens wiary w Boga
- Jego pożądanie do Ligi zmienia się w miłość
- Czuła opieka Ligi nad Winicjuszem
- Rannym zajmuje się również Ursus – opowiada mu o sobie i o pochodzeniu Ligi
- Ligia boi się czy aby nie popełnia grzechu
- Kapłan Ksyrpus gromi Ligię za jej uczucia
- Św. Piotr ją pociesza
- Winicjusz powraca do willi. Zmienił się, lepiej traktuje niewolników. Ma wątpliwości dotyczące jego obecnego życia
- Ligia ucieka by nie grzeszyć z miłości
- Neron powraca do Rzymu
- Petrniusz odprawia Chryzotimes i zastępuje ją Eunice
- Petroniusz nie rozumie Winicjusza
- Uczta na Agrypp
- Poppea chce uwieść Winicjusza – ten brzydzi się nią i swoim obecnym życiem
- Winicjusz w niebezpieczeństwie
- Musi jechać do Ancjum
- Propozycja porwania i chłosta dla Chilona
- Winicjusz znajduje Ligię i prosi ją o rękę- Piotr ich błogosławi
- Szczęście. Winicjusz chce przyjąć chrzest
- Winicjusz spotyka Petroniusza, obdarowuje niewolników, pisze list
- Neron udaje się do Ancjum
- Obojętność Winicjusza na wysiłki Augusty Poppei
- Neron dyskutuje o porzaże, który by go natchnął poetycko
- Winicjusz przybywa do Rzymu, po chwilach szczęścia wraca do Ancjum
- Neron pisze poemat o spaleniu Troi – gani go Petroniusz
- Pozwolenie Nerona na ślub
- Wściekłość Poppei
- Wiadomość o pożarze Rzymu
- Winicjusz rusza by gasić płomienie
- Zakaz gaszenia
- Chaos i panika – Chilon mówi, że Ligia i jej opiekunowie nie żyją
- Rzym płonie
- Winicjusz mieszka w domu tkacza
- Chilon i Winicjusz prowadzą poszukiwania – spotykają Piotra
- Neron chce recytować wiersz przed płonącym Rzymem
- W chacie odnajduje się Ligia, Ursus i przyjaciele
- Pada propozycja wyjazdu z Rzymu. Odmowa Piotra.
- Chrzest Winicjusza
- Uspokajanie ludu
- Tygellinus ogłasza, że winni pożaru są chrześcijanie
- Petroniusz chce to wybić z głowy Neronowi ale jest za późno. Wykorzystuje to Poppea, która chce pogrążyć Ligię, Winicjusza, Petroniusza.
- Chilon mści się mówiąc, że chrześcijanie to: Marek, Ligia i Pomponia Grecyna
- Na razie Neron nie pozwala ich aresztować
- Ligia w więzieniu
- Winicjusz i Petroniusz chcą uwolnić Ligię prosząc urzędników
- Winicjusz błaga o modlitwę Piotra ? ten każe mu wierzyć
- Chce odwiedzić Ligię w więzieniu ale tam panuje zaraza więc pisze list
- W pałacu Hilona(dorobił się na donosicielstwie)
- Pożegnalny list Ligi
- Prośba Petroniusza do Poppei o morderstwo Rufiniusa
- Winicjusz idzie do lochów
- Ligia choruje
- Plan wyniesienia żywej Ligi w trumnie
- Ligia i Ursus zostają przeniesieni do innego więzienia
- Śmierć chrześcijan, przekleństwo Krystusa
- Winicjusz zostaje grabarzem i spotyka umierając Ligię w więzieniu
- Strażnicy nie mogą go wpuścić więc zostaje na zewnątrz
- Śmierć Glauka jako pochodni
- Chilon krzyczy, że Neron jest podpalaczem i przyjmuje chrzest
- Chilon nawet na torturach nie cofa swych słów
- Ukrzyżowanie Chilona
- Szerzą się pogłoski, że Neron jest podpalaczem
- Winicjusz traci nadzieję na wyciągnięcie Ligi z więzienia
- Scewinus chce wciągnąć Petroniusza do spisku Pizona, a ten jeszcze próbuje uwolnić Ligię, atakuje słownie Nerona
- Ursus zabija tura i ratuje Ligię – Winicjusz bierze ją w ramiona
- Stają się nietykalni pod opieką ludu
- Modlitwa przy łózko chorej – zdrowienie Ligi
- Prześladowania trwają – rzymianie szukają Piotra
- Piotr i Nazariusz wychodzą z Rzymu ? widzenie
- Piotr po widzeniu wie, że powinien zostać. Płaci za to wysoka cenę: zostaje schwytany i ukrzyżowany tj Paweł z Tarsu
- Wykrycie spisku Pizona – śmierć senatorów i przypadkowa Poppei
- Na Palestynie ucztuje cezar
- Spokojne życie Winicjusza i Ligi
- Ostatnia uczta u Petroniusza i czytanie listu do Nerona. Lekarz podcina żyły Petroniusza – z nim ginie Eunice
- Neron powraca do Rzymu – bawi się
- Neron popełnia samobójstwo – jego ciało pali Akte
Quo vadis -problematyka
Opowiada o prześladowaniach pierwszych chrześcijan za czasów Nerona (63-68 r.) Wątek głównym jest miłość Winicjusza i Ligi oraz prześladowania pierwszych chrześcijan za cezara Nerona. Wątkiem pobocznym są zwyczaje Rzymian, wierność Ursusa w stosunku do Ligi, przyjaźń Petroniusza i Winicjusza. Powieść ukazuje przemianę wewnętrzną bohaterów, przyczyny stopniowego upadku cesarstwa, przekrój rasowy i narodowościowy ludzi, opowiada o zabawach i rozrywkach oraz założeniach nauki chrześcijańskiej. Sienkiewicz napisał swą powieść w taki sposób, że bardzo trudno jest oddzielić fakty od wyobraźni autora.
Charakterystyka bohaterów:
chrześcijanie | poganie |
Ligia | Petroniusz |
Ursus | Poppea Augusta |
Pomponia Grecyna | Neron |
Seneka | Tygellin |
Św Piotr apostoł | Eunice |
Św Paweł apostoł | Poppea Sabina |
Glaukos | Akte |
Kryspus | Krot |
Quo vadis – postacie historyczne
Petroniusz Gajusz – zwany Arbiterm elegentiarum. Był niezwykle sprawny fizycznie mimo, że nie był już młody. Cechował go twórczy umysł i wybitna inteligencja. Nie był wylewny, skrywał okazywanie uczuć Winicjuszowie i Eunice. Starał się jednak pomóc Winicjuszowi: najpierw przez parowanie Ligi, a potem przez próbę doprowadzenia do ich ślubu. Jeśli chodzi o Eunice to bardzo ją kochał, wyzwolił ją. Przez swoja przemowę, w której bronił chrześcijan stracił życie. Kochał życie wybierał z niego to co najlepsze. Jednak zdecydowanie odmówił przyjęcia chrztu, gdyż to wymagałoby od niego wyrzeczeń. Zginął popełniając samobójstwo (pocięcie żył), wraz z nim popełniła samobójstwo także Eunice.
Neron (37-68) – w wieku 26 lat miał już na sumieniu Germonika (pracowity następca tronu), swą pierwszą żonę i matkę. Bawiło go znęcanie się nad chrześcijanami. Był marnym aktorem, błaznem i nędznym pisarzem, a uważał się za wielkiego artystę. Neron był taki jak Rzym: zepsuty i zdemoralizowany. Sienkiewicz wprost oskarżył go o podpalenie Rzymu, a w rzeczywistości tego nie zrobił.
Poppea Sabina – w ?Quo vadis? Popea Augusta (augusta znaczy boska). Była drugą żoną Nerona ? niezwykle złośliwa i okrutna. Oskarżyła Ligię o śmierć swej córki, gdyż podobno rzucił na nią czar. Niszcząc chrześcijan jednocześnie próbowała rozdzielić zakochanych. Ponieważ wobec nich zachowała się podle, odbieramy ją jako okrutną i mściwą kobietę.
Akte – była bardzo dobra i łagodna, zaopiekowała się Ligią w pałacu cesarza. Żyła na uboczu wciąż kochając Nerona.
Seneka Młodszy – był rzymskim filozofem. Wychowawca i doradca Nerona. Dobrowolnie usunął się z dworu i od tego czasu żył spokojnie nie mając już żadnego wpływu na Nerona.
Tygellin Ofroniusz – hodował konie na południu Itaki i dzięki temu miał kontakt z Neronem, który mianował go później prefektem. Zyskiwał sobie przychylność cesarza prowadząc hulaszczy tryb życia.
Św. Piotr apostoł – gdy przybywa do Rzymu jest sędziwym staruszkiem. Wygląda jak biedak i głosi słowo Chrystusa. Sam Piotr jednak zwątpił i chciał uciec z Rzymu, ale po widzeniu na drodze Appijskiej zawrócił i towarzyszący mu chłopiec powtórzył jak echo:
-
- Quo vadis, Domine?
- Do Rzymu ? odrzekł cicho apostoł.
Zginął śmiercią męczeńską na krzyżu.
Św. Paweł z Tarsu – założył wiele gmin chrześcijańskich. W ?Quo vadis? jest człowiekiem starszym. Sam doznał nawrócenia. Jest pełen dobroci, miłości i łagodności. Odwiedzał więzienia i przekonywał chrześcijan idących na śmierć o wielkiej miłości Boga.
Witeliusz Anulus – rzymski konsul i przyjaciel Nerona, kompletnie zdemoralizowany, miał zły wpływ na cesarza
Anulus Placjusz – dowodził wojskami rzymskimi w Brytanii. Wychował Ligię jak córkę, nie mógł się pogodzić z jej zamieszkaniem w pałacu Nerona.
Pomponia Grecyna – żona Anulusa Placjusza. Jest pokorną chrześcijanka, Ligia była dla niej jak córka.
Quo vadis – postacie fikcyjne:
Marek Winicjusz– siostrzeniec Petroniusza, ukazuje wszystkie wady i zalety Rzymianina a po przemianie także chrześcijanina Biorąc udział w wojnie wykazał się patriotyzmem. Dobrze znosił trudy żołnierskiego życia. Jest dumny i to powodowało, że po poznaniu Ligi chciał aby była jego kochanką. Był niezwykle impulsywny. Zabił niewolnika Gula, kiedy dowiedział się, ze Ligia została porwana, z kolei po zaślubinach z Ligią obdarował swych niewolników. Na zmianę jego charakteru miała wpływ religia. Długo wahał się czy przyjąć chrzest. Poznał życie prawdziwego chrześcijanina i smak spokoju w domu Miriam. Po chrzcie jednak była przed nim jeszcze długa droga. Dzięki naukom Chrystusowym poznał co to miłość, dobroć i litość. Stał się być dobry i wyrozumiały dla swych niewolników. Zupełnie się odmienił.
Ligia (Kallina) – była zakładniczką w Rzymie, wychowywała ją Pomponia Grecyna. Była piękną, młodziutką dziewczyną ale wszystkie przeżycia zniszczyły jej urodę. Uciekając przed Winicjuszem z domu Nerona wykazała się odwagą i energią niezwykłą jak na młodą rozpieszczoną panienkę. Kiedy wie, że kocha Winicjusza odchodzi aby nie obrazić Boga grzechem. Nie załamała się nawet w więzieniu. Jest skromna, delikatna i subtelna. Ligia jest szlachetna, uczciwa, sympatyczna oraz niezwykle kocha Boga.
Ursus – był niewolnikiem i opiekunem Ligi. Na chrzcie przyjął imię Urban. Był człowiekiem niezwykle silnym. Przez Chilona zamordował Glauka. Jego umysł jest niezwykle dziecinny.
Glaukos – był lekarzem i chrześcijaninem. Wykupił siebie i rodzinę, troskliwie zajął się rannym Winicjuszem. Doznał wielu krzywd ze strony Chilona. Glaukos po zdradzie Chilona, który wydał chrześcijan cezarowi zginął męczeńską śmiercią jako żywa pochodnia.
Kryspus – był przełożonym gminy chrześcijańskiej- stary i surowy. Potępiał uczucie Ligi do Winicjusza. Tak naprawdę nie rozumiał wiary w Boga.
Eunice – była niewolnicą i kochanką Petroniusza, który ją wyzwolił. Pragnęła jedynie miłości. Zniosła chłostę, aby zostać u swego ukochanego. Sprowadziła Chilona aby odszukał Ligię.
Chilon Chilinides – był donosicielem i oszustem, miał odrażający charakter. Zapamiętał Markowi chłostę i czekał no to, żeby się zemścić. Chilon u szczytu swojej kariery nawrócił się na chrześcijaństwo. W Chilonie dokonuje się gwałtowna przemiana wewnętrzna, po tym jak wybacza mu Glaukos. Schwytany i nieludzko torturowany umiera na arenie śmiercią męczeńska. Jego cudowne nawrócenie jest dowodem potęgi wiary chrześcijańskiej.
Glaukus – lekarz, którego Chilon pozbawił rodziny, zostawił go rannego na drodze licząc, że Chilon umrze. Mimo tego, że zostało mu wybaczone jeszcze raz zdradził przyjaciela, tym razem rzymianom. Glaukos umiera na stosie, zostaje spalony w ogrodzie Nerona.
Kryspus – fanatyk chrześcijaństwa, potępia uczucie Winicjusza do Ligii. Ginie jako męczennik
Miriam, Linus – chrześcijanie, przyjaciele Ligii
Wydarzenia historyczne w „Quo vadis”:
- Wojna o Armenię, dowódcą był Korbulon
- Sąd rodzinny nad Pomponią Grecyną
- Uczta wydana przez Tygellina na stawie Agrypy
- Pożar Rzymu
- Prześladowanie pierwszych chrześcijan, których obwiniano o podpalenie Rzymu
- Zawarcie spisku Pizona przeciwko rządom Nerona
- Bunt legi galijskiej pod przywództwem Windeksa
Świat pogański i chrześcijański w „Quo vadis”:
Wartości istotne dla:
pogan | chrześcijan |
odwaga,
pycha, kłamstwo, zachłanność |
altruizm(poświęcenie),
przebaczenie, skromność, zaufanie, bezinteresowność, odwaga, miłość bliźniego, wspaniałomyślność, tolerancja, uczciwość, szacunek, pokora, nadzieja |
Jesteśmy świadkami walki pogan z chrześcijanami. Takie książki jak „Quo vadis” uczą optymizmu, szczerości, otwarcia, odważnego deklarowania własnych poglądów. Sienkiewicz przeciwstawił sobie dwa światy: chrześcijański i pogański:
świat chrześcijański | świat pogański |
świat młody – Jezus umarł niedawno, wciąż żyją naoczni świadkowie tych wydarzeń, głoszą rychły powrót Zbawiciela | świat stary – Rzym istnieje już 700 lat, miasto w tym czasie bardzo się rozwinęło, np. drogi, akwedukty |
świat ludzi biednych – najczęściej są to zbiegli niewolnicy i nędzarze ale zdarzają się także wyjątki, np. Pomponia Grecyna | świat bogaczy – świat luksusowych willi z ogrodem, które zamieszkują członkowie dworu Nerona i on sam |
świat wartości moralnych – miłość, szacunek, uczciwość, wierność, czystość cielesna, umiejętność przebaczania, łagodność | świat niemoralny – oddawanie się uciechom duszy i ciała |
Charakterystyka Nerona:
Neron jest postacią historyczną występującą w ?Quo Vadis? jako okrutny prześladowca chrześcijan. Poznajemy go jako marnego śpiewaka i artystę, który przekonany jest o swej wielkości i twierdzi, że wszystko mu wolno. Potwierdził to gdy zabił Geremnika, matkę i pierwszą żonę. Był też naiwny, ciągle podpuszczał go Petroniusz, który w rzeczywistości karcił go i naśmiewał się z jego sztuki. Neron odbierał to jako pochwały dlatego, że Petroniusz bardzo mądrze wypowiadał swe opinie. Neron uważał go za boga.
Sienkiewicz przyjął, że Neron zaplanował pożar Rzymu, a gdy dowiedział się od Faona, że Rzym się pali miał powiedzieć: ? ? Bogowie! Ujrzę płonące miasto i skończę Troikę…? Dla imperatora nie liczyli się ludzie, tylko jego własne ego. Prześladował chrześcijan w sposób niezwykle okrutny jednak nie otrzymał za to kary, przynajmniej na ziemi. Umarł w przekonaniu, że świat traci wielkiego poetę. Do końca pozostała mu wierna jednie Akte. Neron był człowiekiem bez sumienia, okrutnym i głupim. Trudno jest mi znaleźć w nim jakąś pozytywną cechę.