Literatura

Gilgamesz:

To najstarsze dzieło literackie na świecie, spisany w pierwszej połowie II tysiąclecia p.n.e. na 12 glinianych tabliczkach, pismem klinowym. Ten babilońsko-asyryjski epos spisany został ponad 1200 lat wcześniej niż Homerowe eposy. Opowiada o wojowniku Gilgameszu i jego przyjacielu Enkidu. Zaczyna się inwokacją, w której Gilgamesz (bóg, człowiek w 1/3) opłakuje śmierć Enkidu (podobieństwo z „Iliadą” – Achilles opłakuje Patroklesa). Enkidu zmarł ponieważ był śmiertelnikiem. Bogowie ulepili go z gliny aby Gilgamesz zyskał przyjaciela.

Literaturę antyczną możemy podzielić na czasy:

Czasy greckie:

1. Okres twórczości ustnej (od XVI – X w. p.n.e.)
2. Okres archaiczny (od IX  – VI w. p.n.e.) przeważała poezja epicka i liryczna, a twórcy wśród których z trudem dałoby się doszukać jakichś indywidualności, byli właściwie tylko wyrazicielami poglądów zbiorowości. Do najsłynniejszych osiągnięć piśmiennictwa tego okresu należą eposy „Iliada” i „Odyseja” przypisywane Homerowi, epos kosmogeniczny „Teogonia” Hezjoda, jak również bajki Ezopa.
3. Okres klasyczny = attycki (V-IV w. p.n.e) – królowała tragedia (Ajschylos, Sofokles, Eurypides), komedia (Arystofanes) oraz proza literacka i naukowa (dialektyka, logika, retoryka, językoznawstwo). Pojawiają się pierwsze indywidualności wśród pisarzy.
4. Okres hellenistyczny = aleksandryjski (III-I w. p.n.e) –  w poezji zaznaczył się wpływ eksperymentu literackiego i zretoryzowana proza, literatura nasyciła się uczuciowością i erudycją, narodziła się literatura popularna oraz wykształcił się zawód literata – uczonego.
5. Okres chrześcijański (III-I w. n.e) – nastąpił schyłek literatury pogańskiej, rozwój literatury popularnej (romansu) oraz artystycznej i filozoficznej. Do najbardziej znanych dzieł tego okresu należą: „Ewangelie” i „Listy św. Pawła”.

Czasy rzymskie:

1. Okres archaiczny (240-80 r. p.n.e.) – rozpoczęty wystawieniem przez Liwiusza Andronika tragedii i komedii greckich w przeróbce łacińskiej. Epikę zainicjowaną przykładem „Odysei”, którą Newiusz wzbogacił poematem narodowym „Bellum Pucinum” o I wojnie punickiej. Wykształciła się satyra (Lucyliusz), epigramat (Liwiusz) a dzieło Katona Starszego „Origines” dało początek historiografii w języku łacińskim.
2. Okres cyceroński (80-30 r. p.n.e.) – nazwa pochodzi od imienia filozofa i mówcy Cycerona, który spopularyzował główne gatunki filozofii eklektycznej szkoły średniej Stoi, nowej akademii i Perypatu oraz epikureizmu. W autobiografii historycznej sporą rolę odegrały pamiętniki Cezara, literaturę społeczno-polityczną reprezentował Salustriusz, naukę prawa rozwinął Sulpicjusz Rufus, a w poezji grupa tzw. neoteryków wstąpiła z nowatorskim w formie i treścią programie literackim.
3. Okres augustowski (30 r. p.n.e.- 14r. n.e.) – nazwana złotym wiekiem poezji rzymskiej, reprezentowanej przez Horacego, autora „Carmen saeculare”, satyr jamulów i pieśni. Wtedy to zrodziła się rzymska elegia miłosna (Gallus,Owidiusz). Wergiliusz największy ówczesny przedstawiciel epiki rzymskiej stworzył „Georgiki”, będące pochwałą pracy rolnika i „Eneidę”, zwana też rzymską kontynuacją Iliady Homera.
4. Okres cesarski (I-V w.) – w której piśmiennictwo pierwszych wieków naszej ery pozostawało pod wpływem retoryki, zaś filozofia ograniczała się do zagadnień etycznych. Prozę literacką reprezentowała parodia romansu greckiego, a zretoryzowana poezja stała się elitarna w stylu i w języku. Pojawiła się pantomima, ale zaczynał się wyraźny upadek tragedii, prawdziwą wartość przedstawiały jedynie niesceniczne tragedie Seneki Młodszego. Na przełomie I i II w. przypadła działalność największego historyka rzymskiego, Tacyta. Wiek później pojawili się pierwsi wybitni chrześcijańscy pisarze łacińscy, a na przełomie IV/V w działał znakomity pisarz chrześcijański Augustyn, biskup Hoppong.

Najwybitniejsi twórcy literatury greckiej i rzymskiej: