Autor: Adam Mickiewicz
Tytuł: Oda do miłości
Geneza utworu: Dokładnej daty powstania utworu nie znamy, ale przypuszcza się, że pomiędzy 14, a 18 grudnia 1820r. w Kownie
Charakterystyka starości i młodości: Nastrój entuzjastyczny, radosny. Utwór jest hymnem, pochwałą na cześć młodości. Ludzie starzy to zaledwie strzępy, szkielety. Młodość jest uskrzydlająca, pełna możliwości, chęć zmiany świata, wolność jednostki. Mamy tu motyw ikaryjskiego lotu: ciekawość świata, chęć poznania. Pojawia się motyw pegaza: wena twórcza, natchnienie. Chce opuścić martwy świat, starość, aby dostać się do świata marzeń, który jest idealny i rajski. Cuda może zdziałać zapał. Tworzy się coś nowego i to co wyśnione być może stanie się rzeczywiste. Człowiek stary widzi tylko to co jest wokół, jest ograniczony i egoistyczny. Ludzie młodzi mają ogarniać wszystko, z góry widzą starą ziemię, zniszczoną i zgorzkniałą. Płaz w skorupie oznacza człowieka nieprzystępnego, jest egoistycznie zapatrzony w siebie, konsekwentny, żyje kosztem innych, jest nieakceptowany, czeka go samotna śmierć w zapomnieniu, taki człowiek skazany jest na klęskę. Młodzi cieszą się swoim szczęściem, razem z innymi, wyznają postawę altruistyczną, dążą do szczęścia i tworzą je. Jednoczą się, gdy jest ich więcej, są wtedy mądrzejsi. Wezwanie do wspólnego działania, nawet jeśli ktoś się poświęci życiem i szczęściem, to powinien być szczęśliwy bo przyczynił się do szczęścia innych. Nie obiecuje, że będzie łatwo. Potwierdza mit o Herkulesie. Zdolny jest do czynów niewyobrażalnych, gwarantuje niebo. Można patrzeć sercem, duszą. Pojawiają się irracjonalistyczne poglądy. Orli lot symbolizuje wolność, a piorun siłę. Chce zmian, świeżości, dobroci, niewinności i szlachetności. Stary świat jest skłócony, pełen zamętu, ma się zmienić. Świat ducha to młodość i romantyczne idee. Największą wartość mają miłość, świat ducha, przyjaźń. Nieczułość oznacza starość, tj. przesądność i zabobony. Optymistyczne oznajmienie na zakończenie.
Cechy klasycystyczne i romantyczne w utworze: Oda wyrasta z klasycystycznej estetyki.
Cechy oświeceniowe (dotyczą formy i struktury wiersza):
- aluzje mitologiczne, np. mit o Ikarze, Herkulesie, nektar
- terminy naukowe, np. płaz w skorupie, bryła
- uporządkowana logicznie kompozycja utworu, przeplatanie się obrazu młodości i starości
- język precyzyjny, konkretny
- pojawienie się ody: ton patetyczny, liczne apostrofy
- istotna dla człowieka tematyka
Cechy romantyczne:
- pochwała młodości, miłości i przyjaźni
- bunt wobec zastanego świata
- nawoływania do wspólnego działania, co później w romantyźmie zmieni się w samotność
- irracjonalne myślenie: Tam sięgaj gdzie rozum nie sięga | Łam czego rozum nie złamie
- tekst nasycony emocjonalnie poprzez liczne wykrzyknienia
- pochwała wolności, do której prowadzi bunt
Tytuł: Romantyczność
Utwór poprzedzony jest cytatem z Hamleta Szekspira. Utwór można podzielić na dwie części:
I – opis Karusi
II – reakcja ludzi na zachowanie się Karusi (opinia: starca, mędrca, narratora)
Karusia – młoda dziewczyna, wywodząca się z ludu, nieszczęśliwa z powodu straty ukochanego, popadła w obłęd: zmienność nastrojów, nachodzą ją zjawy, brak zrozumienia
Jasiek – blady, wieje od niego chłód, zgodnie z ludowymi wierzeniami jest odziany w białą suknię
Reakcja ludzi na zachowanie Karusi:
Starzec – podejście realne, skoro nie widzi, nie wierzy jest materialistą, osądza tych którzy wierzą: mówi, że to zabobony. Podobno ta postać reprezentuje Jana Śniadeckiego. Narrator delikatnie zwraca uwagę starcowi.
To utwór programowy, ma charakter polemiczny, bo romantyczny sposób patrzenia na świat polemizuje z oświeceniowym (starcem).
Deklaracja romantyków: Miej serce i patrzaj w serce. Romantyczną cechą jest także ballada.
Czucie i wiara silniej mówi do mnie | Niż mędrca szkiełko i oko.
Tytuł: Świteź
Ballada do Mikołaja Wereszczaki – Autor przenosi nas w czasy średniowiecza. Budowa utworu jest szkatułkowa.
Świtezianka = rusałka = pani jeziora = nimfa wodna, syrena
Cechy romantyczne:
- ludowość (temat zaczerpnięty z historii ludowej; fantastyka – postać świtezianki, magiczne działanie ziół, ludowe poczucie sprawiedliwości
- tajemniczość
- ballada jako gatunek (synkretyzm rodzajowy
- rytmiczność
- melodyjność tekstu
- powtórzenia
Tytuł: Świtezianka
Jest to historia spotykających się co wieczór zakochanych. Młodzieniec jest strzelcem w borze. O dziewczynie nie wiemy nic. Młodzian prosi dziewczynę ażeby z nim zamieszkała. W odpowiedzi na wątpliwości ukochanej przyrzeka jej miłość i wierność. Dziewczyna to w rzeczywistości nimfa z jeziora, która wystawia ukochanego na próbę. Przemieniona w dziewiczą piękność uwodzi młodzieńca, a potem każe go za niewierność śmiercią i wiecznym potępieniem
Tytuł: Lilije = Zbrodnia to niesłychana
Utwór przenosi nas w czasy średniowiecza. Mąż zamordowany przez żonę to rycerz Bolesława Śmiałego uczestniczącego w wojnie o Kijów.
Cechy romantyczne:
- akcja w średniowieczu
- wiersz intonacyjno-zdaniowy
- nastrój tajemniczości i grozy
- ludowość:
- pustelnik jako wyrocznia,
- poczucie sprawiedliwości, ukaranie za zło
- fantastyka, duch w bieli, możliwość wskrzeszania umarłych, zapadanie się kościoła
- symbolika, lilije jako czystość, niewinność, podkreślały niewinność męża wobec zamierzeniom zabójczyni, są narzędziem wspierającym sprawiedliwość
- zwyczaj: wybieranie małżonka poprzez plecenie wianków
- ołtarz jako miejsce składania ofiary (3 ofiary)
Narrator ukazuje świat przez zdrobnienia, stylizowany na postać z ludu
Występują regionalizmu, tzw. prowincjonalizmy z okolic Wilna
Ballada jako gatunek: rytmiczność (rozbudowane powtórzenia), synkretyzm, elementy historyczne, melodyka
Ballady:
- Pan Twardowski (motyw Fausta)
- Powót taty
Tytuł: Do przyjaciół:posyłając im balladę to lubię
Mickiewicz zakpił sobie z Maryli. Występuje nastrój tajemniczości i grozy, postać ducha, akacja toczy się nocą.
Tytuł: Rybka
Wiejska dziewczyna (Krysia) zakochała się w bogatym dziedzicu, który obiecywał jej ślub, lecz on wykorzystał ją i ożenił się z ksieżną. Najważniejsze jest ludowe poczucie sprawiedliwości, księżna i jej mąż zostali zamienieni w kamień.