„Carmina„
Największym osiągnięciem poetyckim Horacego były cztery księgi „Carmina” czyli Pieśni, które później filozofowie zwali odami.
Pieśń (łac. carmina) – najstarszy gatunek poezji lirycznej, początkowo związany z muzyką i obrzędami. U Horacego była samodzielną formą literacką. Pieśniami w tym czasie nazywano wszystkie utwory liryczne. Budowa stroficzna, wyrazista rytmika, różnorodna tematyka (miłosna, autotematyczna, filozoficzna, refleksyjna, biesiadna, religijna).
Oda – gatunek poetycki wywodzący się z greckiej liryki chóralnej. Utwór wierszowany, stroficzny o charakterze pochwalnym lub dziękczynnym. Ton patetyczny, chwali się w nim jakąś postać, wydarzenie lub ideę.
Pieśni pochodzą z drugiego etapu twórczości Horacego. Poeta w mistrzowski sposób połączył filozofię z liryką, redagował je długo i bardzo starannie. Składają się na nie cztery księgi, trzy pierwsze zawierają 88 utworów, a ostatnia pieśń liczy 15 wierszy. W świecie poetyckim pieśni i nauki stoików i epikurejczyków zyskują walory prawd uniwersalnych, pociągających przy tym wielką prostotą. W zbiorze znajdują się utwory erotyczne (miłość jest przyjemna ale ulotna, należy cieszyć się miłosną chwilą), religijne, biesiadne, filozoficzne i refleksyjne. Niektóre pieśni zostały poświęcone przyjaciołom, w szczególności Mecenasowi i Augustowi, autor przedstawiał ich jako odnowicieli dawnych cnót i zwycięzców. W Pieśniach Horacy osiąga absolutną doskonałość formy poetyckiej. Nie wzorował się przy tym na dawnych lirykach, lecz studiował dawne wzory, którym nadawał rzymski koloryt i charakter. Pieśni były ulubionym dziełem wielu pokoleń twórców europejskich toteż często dokonywano przeróbek czyli parafraz. W literaturze polskiej najwybitniejszym naśladowcą Horacego był Jan Kochanowski.
W utworze „O co poeta prosi Apollina” (Quid dedicatum poscit Apollinem…) autor wykłada nam swoją filozofię. Na początek autor wylicza rzeczy, które nie mają dla niego znaczenia, np. bogactwa, które zostawia innym i których nie pożąda. Uważa, że nie jest ważny majątek i luksusy („w złotych pucharach niechże piją wino kupcy„). Następnie sam określa co jest mu najbardziej potrzebne: „Spraw niech się cieszę tym, co mam„. Prosi jedynie boga Apolla o możliwość cieszenia się zdrowiem i spokojem na starość („starość gdy przyjdzie, niech będzie łagodna i pełna pieśni”).Utwór jest pochwałą umiaru i spokoju, zadowoleniem z życia i starości wolnej od lęku przed śmiercią. Horacy wyraża w nim swoją postawę wobec życia i mądrość życiową opartą na epikureizmie i stoicyzmie. Tworzy własny horacjański model życia. Ostrożnie przyjmuje sukcesy i porażki. Czerpie radość z tego co ma, prezentuje sobą uczciwość, ład moralny i czystość. Jest dzielny, męski i gotowy poświęcić się ojczyźnie.
Utwór „Pamiętaj o zachowaniu równowagi” (Aequam memento) ukazuje nam prawdy dotyczące końca życia człowieka. Nie warto gromadzić bogactw, bo i tam po śmierci nie zamierzmy ich ze sobą. Śmierć nie bierze pod uwagę pochodzenia, stanie przed nią król i nędzarz. Śmierci nie da się uniknąć, każdy w końcu się z nią zmierzy.
Utwór „Do Leukone” ma charakter filozoficzno- refleksyjny. Adresatka wiersza Leukone nie ma dociekać kiedy umrze, gdyż jest to daremne, na to pytanie nie znają odpowiedzi nawet Babilońscy wróżbiarze. Podmiot liryczny prosi Leukone aby zaakceptowała życie, korzystała z każdej jego chwili, znalazła szczęście w codziennych obowiązkach, radowała się przy pucharze wina oraz nie wierzyła w obietnice przyszłości. Podmiot liryczny zaleca postawę epikurejską (carpe diem) oraz stoicką (wewnętrzna równowaga, poddanie się losowi).
Utwór „Do Deliusza” także jest filozoficzno- refleksyjny. Trzeba być przygotowanym na śmierć, nie należy przywiązywać się do rzeczy materialnych. Wszytsko co otacza człowieka jest nietrwałe i przemijające, powinniśmy się z tym pogodzić. Pojawiają się nawiązania do epikureizmu i stoicyzmu.
Utwór „Do Postuma” ma tematykę filozoficzną. Forma utworu to apostrofa do Postuma. Jest monologiem na temat ludzkiego życia. Podmiot liryczny zwraca się do przyjaciela, który chciałby pozostać piękny do końca życia. Podmiot liryczny tłumaczy mu, że lata mijają, człowiek się zmienia i starzeje, nie ważne ile wyda się na swój wygląd, nikt nie ucieknie przed śmiercią. Każdy będzie musiał odejść z tego świata, taka jest wola Boga. Nie wato uciekać przed śmiercią podstępem. Mimo świadomości, że życie kończy się śmiercią należy korzystać z każdej jego sekundy, ale należy uprzednio dobrze je poznać. Nie zmienimy swojego losu, ale możemy sprawić, że w pełni wykorzystamy to co dał nam świat.
Fragment ody 30 „Exegi monumentum aere parennius…” = Stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu- Podmiot liryczny wprost wskazany jest jako poeta, który z dumą stwierdza, że jego utwór przetrwa wielki., co da mu nieśmiertelność. Jest pewien swej wielkości, co ukazuje we fragmencie „strzelający nad ogrom królewskich piramid„. Exegi monumentum to wiersz pomnik, którego pamięci nie skruszą „oszalałe Akwilony” i „deszcze gryzące” to pomnik trwalszy od spiżu pokonujący śmierć i czas. Właśnie przez nieśmiertelną pieśń poeta uniezależnia się od upływu czasu („łańcuch lat niezliczonych i mijanie wieków„). Jego słowa mają trwać do póki na kapitol będzie wstępować kapłan z milczącą westalką strzegącą wiecznego ognia domowego ogniska, którego utrzymywanie było rękojmią potęgi Rzymu. I tu pomylił się Horacy! Upadło imperium, umarła ostatnia westalka, zgasł ogień na ołtarzu Westy, a poezja rzymska wciąż żyje. Poeta zdawał on sobie sprawę ze swej wielkości. Uważał, że należy mu się nagroda w postaci wieńca laurowego. To właśnie Horacy rozpowszechnił tęsknotę za sławą pośmiertną poety, który „Non omnis moriar” (nie wszystek umrę) dzięki swym dziełom. Poeta nigdy bowiem nie umiera do końca, gdyż zawsze jego część będzie żyć w wierszach i pamięci czytelników. Poezja daje sławę i nieśmiertelność.
Utwór stanowi rodzaj poezji autotematycznej, czyli poezji o poezji, liryczne ja jest tożsame z postacią poety. Poeta we własnym imieniu przemawia bezpośrednio do adresata. Twórczość jest jego częścią i powstała z jego talentu.
Toposy:
- exegi monumentum – wybudowałem sobie pomnik
- non omnis moriar – nie wszystek umrę