Juliusz Słowacki

Juliusz Słowacki – urodzony 4 IX 1809r. w Krzemieńcu, zmarł 3 VI 1849r. w Paryżu. Ojciec Euzebiusz Słowacki, klasyczny poeta i profesor literatury na Uniwersytecie Wileńskim. Matka Salomea Januszewska, dobrze wykształcona. Miał 5 lat, gdy zmarł jego ojciec. Matka ponownie wyszła za mąż za kolegę z pracy swojego pierwszego męża, Augusta Bécu – profesor medycyny. Małżeństwo skojarzyli rodzice Salomei. Słowacki miał dwie przyrodnie siostry. Skłonność do suchot odziedziczył po matce. Czuł jakby, że szybko umrze i dlatego śpieszył się z pisaniem.

Miłością jego życia była Ludwika Śniadecka. W jego domu przebywało wielu wybitnych ludzi literatury. Juliusz wzrastał w intelektualnej atmosferze Krzemieńca i Wilna. Uczył się w gimnazjum, a potem matka i ojczym nakłonili go do studiów prawniczych na Uniwersytecie Wileńskim.

W 1829r. wyjechał do Warszawy, także za namową rodziców, gdzie podjął pracę urzędniczą w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu, był aplikantem. Rozgoryczony i zniechęcony zaczął pisać poezje w stylu ciemnej nowej angielskiej szkoły – styl Byrona i Szekspira.

Przeciwstawił się dominującej klasycystycznej tradycji francuskiej. Podejmował tematykę orientalną (Arab) lub historyczną (Jan Bielecki, Maria Stuart). Kreował bohaterów nieprzeciętnych, samotnych, skłóconych ze światem, rozdartymi wewnętrznie. W 1831r. został zatrudniony przez A.J.Czartoryskiego w Biurze Dyplomatycznym Rządu Narodowego. Debiutował w 1830r. powieścią poetycką Hugo. W okresie powstania sławę zyskał dzięki wierszom patriotycznym, zwłaszcza dwa utwory Hymn (Bogurodzico …) i Oda do wolności (1830) oraz Kulik (1831), który był artystycznie najlepszy z cyklu wierszy powstańczych. Słowacki był nowym Tyrteuszem, poprzez poezję walczył o niepodległość.

Powstanie ukształtowało dalsze losy poety według polskiego romantycznego wzorca. W 1831r. wyjechał do Drezna, a stamtąd, po wypełnieniu misji dyplomatycznej, udał się do Paryża. W 1832r. wydał dwa tomy Poezji, w których znalazły się powieście poetyckie (Żmija, Jan Bielecki, Hugo, Mnich, Arab) oraz tragedie (Mindowie, Maria Stuart).

Brał udział w pracach emigracyjnych stowarzyszeń (m.in. Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich), występował z recytacjami na uroczystościach patriotycznych.

W latach 1832-36 przebywał w Genewie, gdzie wyjechał aby dopilnować wydania rocznicowego medalu dla Towarzystwa Litewskiego. Musiał pozostać w Szwajcarii, bowiem w 1833r. obostrzono przepisy wobec emigrantów. Poza tym negatywnie wypowiedziano się o dwu pierwszych tomach poezji. Słowacki wydał bowiem swoją twórczość młodzieńczą, czytelnicy byli zaskoczeni, że są to utwory  niepatriotyczne.

W 1839r. w artykule Kilka słów odpowiedzi na artykuł pana przyznaje, że źle postąpił wydając tamtą twórczość. W 1833r. wydał III tom Poezji, gdzie znalazły się:

• powieść poetycka Lambro pierwszy poemat o tragedii tych, którzy nie zginęli z bronią w ręku
• poemat Godzina myśli – nawiązuje do młodzieńczych przeżyć z okresu Krzemieńca i Wilna, do przyjaźni z Ludwikiem Spitznaglem i młodzieńczej miłości do Ludwiki Śniadeckiej
• wiersze powstańcze.

Tu zamyka się okres pierwszych doświadczeń i rozterek młodego romantyka. W okresie poetyckiej dojrzałości pisał dramaty historyczne o tematyce współczesnej.

W Szwajcarii ukształtowała się nowa estetyka poety, której wyrazem stało się wiele dzieł, np. poemat miłosny w Szwajcarii, W pensjonacie pani Pattey (darzony sympatią przez jej córkę Eglantynę).

W 1833r. napisał Kordiana, który był jego pierwszym romantycznym rozrachunkiem z moralnymi i politycznymi dylematami pokolenia powstańczego. Rozszerzeniem tej problematyki były kolejne dramaty: Balladyna (1834) podwyższająca optymizm romantycznych złudzeń, ironiczno-baśniowa Horsztyński (1835) ukazująca porażonego chorobą woli romantyka. Słowacki wykształcił w sobie wrażliwość na uroki natury, dzięki krajobrazom Alp, wycieczce w Aply Bereńskie w 1834r., dłuższy pobyt w Veytaux nad Lemanem w 1835r., powstały liryki Rozłączenie (1835r.)

W 1836r. wyjechał do Włoch, w Rzymie spotkał się z bratem matki Teofilem i jego żoną Hesylią, zaprzyjaźnił się tam z Zygmuntem Krasińskim. Udał się do Neapolu, a następnie do Grecji, Egiptu i Palestyny. Owocem pobytu na bliskim wschodzie stały się utwory:

• Hymn Smutno mi, Boże – jest dowodem na to, że w Słowackim utwierdziło się przekonanie o skazaniu na wieczną tułaczkę lub pielgrzymkę, charakterystyczne dla wielu polskich romantyków,
• Grób Agamemnona – refleksje na temat istoty i rozwoju dziejów,
• Rozmowa z piramidami – przemijanie świata historycznego i niezniszczalności ducha narodu
• Anhelli (1837) – pesymistyczna interpretacja losów własnych i własnego pokolenia
• pisany sestyną poemat dygresyjny Podróż do ziemi świętej z Neapolu (1836-39), którego fragmentem jest Grób Agamemnona, powstał dzięki kontaktowi z egzotyczną naturą i ludźmi, z ruinami dawnych kultur, wzbogacił to o przeżycia i wyobraźnię, sprzyjało to kształtowaniu się nowych form poetyckiej wypowiedzi.

W czerwcu 1837r. powrócił ze Wschodu i zatrzymał się prawie dwa lata we Florencji (Ojciec zadżumionych). W 1838r. osiadł w Paryżu, gdzie opublikował:

• Anhellego (1838) – nawet najszlachetniejsi z pokolenia powstańczego nie wrócą do kraju
• Trzy poematy (W Szwajcarii, Ojciec zadżumionych, Wacław 1839)
• Poema Piasta Dantyszka o piekle (1839)
• Balladyna (1839) – krwawa historia narodu, kwestionuje warunki romantyczności (przeszłość, miłość, lud, naturę, w ironiczny sposób mówiła o tragicznej sytuacji narodu.

Utwory te nie zyskały aprobaty środowiska imigracyjnego. Wyrazem romantycznego poczucia własnej nieprzeciętności i osamotnienia były:

• Lilla Weneda (wyd.1840) tragedia mówiąca o możliwości odrodzenia się jedynie przez śmierć
• Mazepa (tragedia)
• napisany oktawą poemat dygresyjny Beniowski (1841), była to odpowiedź na tradycjonalizm myślenia, Słowacki pragnął akceptacji, ale pozostał twórcą osamotnionym przez Stanisława Roplewskiego, który był czołowym krytykiem emigracji, wyzwał on nawet Słowackiego na pojedynek. Poeta w 1842r. zbliżył się do Andrzeja Towiańskiego, w jego proroctwach dostrzegł wyraz własnych marzeń, stał się mistykiem, oczekiwał na jakiś cud opartych na motywach historycznych, tj. Sen Srebrny Salomei
• dramat Ksiądz Marek (1843) nauka Towiańskiego, analogia między konfederacją barską a epoką romantyczną. Wystąpił z koła jesienią 1843r. ale nie zerwał z myślą towianistyczną
• Sen srebrny Salomei (1844) poprzez tragiczną groteskę stwierdził, że historia jest krwawym zmaganiem się grup społecznych i narodów, wymaga ofiary krwi, jednostka odczytuje swoje powołanie ze znaków (sny, zwidy, zjawiska naturalne) i musi bezwzględnie je realizować
• tragikomedia Fantazy (1843-44, wyd.1866) wyraz przewartościowania ideałów własnych; wpływ Towiańskiego.

Kontakty z A.Towiańskim wpłynęły na uformowanie przez Słowackiego własnej koncepcji filozoficznej (genezyjskiej), której zasady zostały wyrażone w Gezezis z Ducha (1844), dzieło powstało nad Atlantykiem w Pornic.

Filozofia genezyjska – wszechświat to materialny wytwór doskonalącego się nieustannie ducha; śmierć jako zmiana formy bytowania, optymistyczna wizja świata. Była to nowa próba ratowania się przed beznadziejnością emigracyjnego losu.

Filozofia ta miała duże znaczenie dla osamotnionego i chorego poety. Wokół Słowackiego tworzy się niewielkie grono poetów i uczniów (najmłodsi emigranci, pisarze i poeci przyjeżdżający z kraju, np. Kornel, Ujejski, Aleksander Niewiarkowski), które w 1848r. miało stać się konfederacją, zalążek ogólnoemigracyjnej organizacji.

W kwietniu 1848r. schorowany poeta wyjeżdza do Poznania, aby swoją obecnością i wiedzą genezyjską wesprzeć walczących w antypruskim powstaniu. Na zebraniu Komitetu Narodowego w Poznaniu wygłosił płomienne przemówienie. Naciskany przez policję pruską wyjechał do Wrocławia, gdzie spotkał się z matką, ale spotkanie było dla obojga rozczarowaniem, gdyż najważniejsze dla Słowackiego było wykładanie wszystkim napotkanym polakom praw genezyjskich. Uważał się za proroka jedynej wiedzy oraz jedynym królem-duchem, który musi przewodzić narodowi.

Od 1844r. cała twórczość poety to objaśnienia genezyjskiej istoty człowieka i kosmosu oraz ich celów ostatecznych

• Zawisza Czarny
• Samuel Zborowski (1844) dramat
• Agezylausz (1846)  problematyka rewolucji i kontrrewolucji, oparta na motywach antycznej Sparty
• epopeja genezyjska Król Duch epos (wyd.1846) ukazująca w czterech rapsodach krwawe początki kształtowania się polskiej państwowości oraz wyjaśniając XIX-wieczne układy polityczne w łonie emigracji
• Odpowiedź na Psalmy Przyszłości (polemika z Z.Krasińskim)

Swoją aktywność twórczą, polityczną i towarzyską ograniczył dopiero w ostatnich tygodniach przed śmiercią (chorował na gruźlicę). Zmarł 3 kwietnia 1849r. w Paryżu, pochowano go na cmentarzu Montmarte, skąd jego prochy w 1927r. zostały przewiezione do Polski i złożone obok A.Mickiewicza na Wawelu, razem z Z. Krasieńskim Juliusz Słowacki jest uważany za jednego z trzech wieszczów narodowych.

Podsumowanie:

• ma poczucie własnej wartości i dystans do siebie
• mało pokory,
• mówił głośno o tym co myślał o sobie
• był w trudnej sytuacji, gdyż jego twórczość pojawiła się po Mickiewiczu