Liryki lozańskie

Tytuł: Liryki lozańskie

Autor: Adam Mickiewicz

Liryki lozańskie wyrazem refleksji poety nad życiem. To rozrachunek poety z życiem, który niestety wypada negatywnie. Ten zbiór wierszy, które ze względu na  jednolitość poetyki i podobieństwo zawartych w utworach refleksji są traktowane jak zamknięty zbiór wierszy. Pisane w Lozannie w latach 1839-1840. W Szwajcarii powstawały liryki stanowiące gorzkie podsumowanie życia człowieka doświadczonego wieloma cierpieniami i zwątpieniami. Łączy je motyw zadumy nad przemijaniem, postawa życia mistycznego zjednoczonego z naturą. Do najbardziej znanych utworów należą:

  • Snuć miłość
  • Nad wodą wielką i czystą…
  • Gdy tu mój trup
  • Polały się łzy

Snuć miłość

To nie erotyk, opowiada o miłości międzyludzkiej. Utwór o miłości, jej przemijaniu i aspektach, moc uczucia i jego znaczenie w życiu człowieka.

Pierwsza część – liczne wyliczenia i porównania, analiza przejawów miłości i doznań, zestawiając miłość i przyrodę zyskujemy naturalny aspekt życia jednostki, uczucie jako impulsywna potrzeba, wynik świadomej pracy lub przejaw odpowiedzialności, rodzenie się i okazywanie miłości.

Druga część – rozważania o roli uczucia w życiu, sile i rezultatach jej działania, miłość jest istotą człowieczeństwa, siłą natury tkwiącej w każdej istocie ludzkiej, źródłem twórczości; uczucie wzbogaca człowieka, zbliża do nieba; miłość jest niezwykle delikatna; potęga miłości objawia się w poezji, która traktuje uczucie jako energię wznoszącą człowieka ponad ziemską egzystencję

Liczne wyliczenia i porównania uwypukliły moc miłości. Podobieństwo konstrukcji wersów (paralelizmy składniowe) wzmacnia siłę przekazu oraz nadaje rytm i melodyjność. Utwór ma prostą konstrukcję, ale dzięki porównaniom budzi rozległe skojarzenia..

Nad wodą wielką i czystą…

1, 2 i 3 zwrotka:

  • refleksje natury filozoficznej
  • woda jako symbol trwałości i niezmienności, podobnie jak skały
  • obłoki i błyskawice symbolizują przemijanie

4 zwrotka:

  • liryka pośrednia przekształca się w lirykę bezpośredniego wyznania,
  • refleksje na temat ludzkiego losu i funkcji poezji, artysta ma odtwarzać rzeczywistość, zapisywać obrazy i zdarzenia
  • poezja pełni funkcję zwierciadła, zachowuje pamięć o świecie zewnętrznym, w przeciwieństwie do lustra, które chwilowo odbija dany obraz
  • zawiera także testament poety i zapewnia mu nieśmiertelność

5 zwrotka:

  • przemyślenia podmiotu lirycznego, dotyczące sensu bytu
  • każda cząstka świata ma określoną misję, co nadaje znaczenie i sens, również podmiot liryczny ma jakieś zadanie

Posumowanie – to słowa wyrażające zgodę podmiotu na przemijalność ludzkiego życia.

Utwór ma przejrzystą konstrukcję, którą podkreśla dwuczłonowa budowa. Powtarzalność zwrotów, podobieństwo składniowej struktury zwrotek służą wzmocnieniu siły przekazu. Obrazy przyrody są czytelne i proste, ale występują personifikacje (ożywienia) natury. Pojawiały się animizacje. Rymy przemienne: ab ab… Występuje czas przeszły, który wskazuje, że podmiot liryczny obserwował wydarzenie dopiero przed chwilą. Występują czasowniki w 1 osobie. Podmiot liryczny chce postrzegać tylko to co piękne i dobre oraz bezpieczne, pomija to co niebezpieczne. Autor jest kreatorem świata, sam wybiera to co mu odpowiada i przedstawia to. Przyroda jest doskonała. Podmiot liryczny nie zna kresu swojej wędrówki, jest tułaczem (Sonety krymskie). Mamy tu wyraźną zadumę nad życiem.

Polały się łzy

Wiersz to monolog podmiotu lirycznego, który jako dojrzały człowiek dokonuje podsumowania swojego życia.

  1. dzieciństwo – beztroskie, pełne nadziei, radości
  2. młodość – szalona, wzniosłe ideały
  3. lata dojrzałe – utrata złudzeń, gorzkie doświadczenia, porażki, rozczarowania, cierpienie

Wspomnienie przeszłości wywołuje łzy żalu, gdyż Mickiewicz nie zrealizował marzeń. Zastosowanie klamry kompozycyjnej (identyczność pierwszego i ostatniego wersu) potęguje efekt wyrażonego bólu. Formę liryki cechuje zwięzłość i prostota, uzyskana przez wprowadzenie powtórzeń wersów i zwrotów. Melodyjność i wyraźnie zaznaczony rytm uzyskany został dzięki powtórzeniom i rymom wewnętrznym. Poza epitetami nie ma zbyt wielu środków stylistycznych.

Julian Przyboś trafnie nazwał ten utwór wierszem – płaczem i trafnie go scharakteryzował: Wiersz uderza prostotą, ma zupełnie nowy typ rymów, bogactwo treści przedstawione w niewielu słowach, powtórzenia, itd. Melodyka i zawodzenie wydłużają tekst.

W Lirykach lozańskich zauważamy sygnały zmian zachodzących w poezji romantycznej. Poeta rezygnuje z opisowości i wielosłowia, na rzecz skrótów myślowych, operuje obrazami o  charakterze alegoryczno-symbolicznym. Podmiot liryczny wyraża wewnętrzne rozdarcie i zwątpienie poety. Konstrukcję wersów cechuje stosowanie powtórzeń, refrenów i paralelizmów składniowych (identyczność lub podobieństwo budowy struktur zdaniowych.