Motyw emigracji

Opracowanie motywu emigracji

Literacki zapis emigracji to w naszym piśmiennictwie przede wszystkim dzieje Wielkiej Emigracji, tej po powstaniu listopadowym. Były w dziejach emigracji polistopadowej chwile wielkie, jednak codzienność określała bieda, poczucie zagubienia, klęski, rozpacz, tęsknota za krajem, twardy los wygnańca i niekończące się kłótnie. Na pogrzeb Słowackiego w Paryżu przyszło nie więcej niż trzydzieści osób, Norwida pochowano we wspólnej mogile dla nędzarzy i do dziś nie jest znane położenie jego grobu. Emigracja polityczna, zawsze jest wyborem mniejszego zła, każda kolejna fala uchodźców (np. po ostatniej wojnie, po haniebnych kampaniach antyżydowskich z 1968 roku, po stanie wojennym) doświadcza w gruncie rzeczy podobnego losu. Czymś zupełnie innym jest emigracja zarobkowa z jej mitami opowiadającymi o, głównie amerykańskim, Eldorado.

Liryki lozańskie – Adam Mickiewicz

Liryki są wyrazem przeżyć polskich emigrantów, ich tęsknoty za krajem, często zagubienia w świecie, obcej rzeczywistości, do której rzucił ich los, pozbawiając ojczyzny. To nie jest dla nich Ziemia Święta, miejsce pielgrzymki z drugiej części „Ksiąg narodu polskiego” i pielgrzymstwa polskiego. Motyw będący przedmiotem naszej uwagi odnajdziemy w szeregu Liryków lozańskich, np. w wierszu „Nad wodą wielką i czystą”, kończącym się charakterystyczną strofą: „Skatom trzeba stać i grozić, l Obłokom deszcze przewozić, l Błyskawicom grzmieć i ginąć, l Mnie płynąć, płynąć i płynąć„.

Pan Tadeusz – Adam Mickiewicz

Jacek Soplica nie udawał się na emigrację z przyczyn politycznych, momentem przełomowym w jego życiu stała się zbrodnia, zabicie Stolnika (magnat odmówił Soplicy ręki córki Ewy) przyczyną czego było mimowolne wsparcie Rosjan w czasie powstania kościuszkowskiego. Osobiste interesy i zemsta splotły się z przestępstwem wobec narodu. Jednak poeta dat tej postaci szansę odkupienia win. Soplica wyjechał do Rzymu, został zakonnikiem, księdzem Robakiem. Robak służył w Legionach Dąbrowskiego, przedzierał się jako emisariusz do kraju, brat nawet udział w szarży pod Somosierrą (obok Kozietulskiego byt ranny dwa razy), bił się pod Hohenlinden, Jeną. Wielokrotnie na terenie Polski pojmany i karany w końcu z upoważnienia księcia Józefa przygotowywał powstanie na Litwie. Dawny żołnierz został konspiratorem, męczennikiem za sprawę. Był emisariuszem, łącznikiem pomiędzy emigracją i krajem, przynosił do ojczyzny przede wszystkim nadzieję, wiarę w rychłe odzyskanie niepodległości. Motyw emigracji pojawia się w epilogu do Pana Tadeusza, gdzie mowa o wygnańcu, który cierpienie, tułaczkę, trudne życie wychodźcy na paryskim bruku próbuje osłodzić wspomnieniami krainy dzieciństwa, chociaż w marzeniach powrócić do zamkniętej przed nim Polski.

Literatura

  • Biblia (wędrówka Izraelitów)
  • Liryki lozańskie, Sonety krymskie, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, Pan Tadeusz – A. Mickiewicz
  • Hymn, Do matki  – Juliusz Słowacki
  • Latarnik (nostalgia), Za chlebem – Henryk Sienkiewicz
  • Przedwiośnie – Stefan Żeromski
  • Moja piosenka II – C.K. Norwid
  • Smutno mi boże – A. Słonimski
  • Emigranci – S. Mrożek
  • Antygona w Nowym Jorku – J. Głowacki
  • Aria z kurantem – Jan Lechoń
  • Trans-Atlantyk  – Witold Gombrowicz
  • Rodzinna Europa  – Czesław Miłosz
  • Brzemię rzeczy utraconych – Kiran Desai

Sztuka

  • W drodze – Marc Chagall
  • Pożegnanie Anglii – Ford Madox Brown

Film

  • Emigranci – reż. Jan Troell
  • Szczęśliwego Nowego Jorku – reż. Janusz Zaorski