Malarstwo romantyzmu:
Romantyczne tendencje w malarstwie objawiały się nowym spojrzeniem na twór potężny i tajemniczy, na żywioł kształtów i barw, jakim była przyroda. Podobnie zaczęto traktować historię, wydobywając dramatyzm jej wydarzeń i tragizm uwikłanego w nie człowieka. W świecie ludzkim dostrzeżono postacie osamotnione i niepowtarzalne. Romantycy operowali bogatą paletą kolorów, zestawieniem kontrastowym i symboliką.
Tematyka w malarstwie romantyzmu:
- historia,
- przyroda,
- tragizm samotnej jednostki, nie rozumianej przez otoczenie.
Kolorystyka w malarstwie romantyzmu:
- rozszerzenie palety barw,
- kontrast jako metoda kompozycyjna,
- symbolika przedmiotów,
- fantastyka, wizyjność, itp.
Malarze w romantyzmie:
Johann Heinrich Fussli – szwajcarski malarz i poeta, obrazy o tematyce fantastycznej, odwołania antyczne, np. Homer, Dante, Militon
- Mara Nocna (1791)
- Trzy czarownica z Makbeta (1783)
Francisco de Goya Lucientes – Hiszpan, tematyka ludowa
- Odpust na łące św. Izydora
- Rozstrzelenie powstańców madryckich
Joseph Mallors William Turner – wybitny pejzażysta angielski, zacierał kształty przedstawionych przedmiotów, malował zjawiska przyrody, np. wzburzone morze, mgły, chmury
- Lawina
John Constable’a – natura w bogactwie barw i kształtów
- Katedry w Salisbury
William Blake – malarz i poeta, ilustrator Biblii, szczególnie apokalipsy, dzieł Dantego i Miltona, usiłował zgłębić tajemnice metafizyczne. Był myślicielem i wizjonerem, tworzył w samotności, własna idea zbawienia, platonizm, jego zdaniem stworzenie świata było błędem
- Urizem (Przedwieczny) Bóg tworzący wszechświat.
Caspar David Friedrich – Niemiec ukazujący romantyczną tajemniczość, smutek i tęsknotę poprzez motywy i sytuacje symboliczne, swoisty bezruch i klimat kontemplacji, gotyckie świątynie, mogiły
- Mnich nad brzegiem morza
- Dwaj mężczyźni
Philipp OTTO Runge – autor kompozycji o charakterze mistycznym i symbolicznym
- Osjan
- Nas troje
- Pory dnia
Eugene Delacroix – francuski malarz, jeden z najwybitniejszych. Przyjaźnił się z Mickiewiczem i Chopinem, m.in. malował i rysował ich portrety.
- Wolność wiodąca lud na barykady – W dziele nawiązuje tematycznie do rewolucji lipcowej z 1830r. Kobieta niosąca trójkolorowy sztandar i karabin, to symbol Francji.
- Rzeź na Chios – powstanie Greków przeciwko Turcji, to przekaz polityczny Grecja umierająca na ruinach...
Theodore Gericault – drugi wybitny malarz francuski
- Tratwa Meduzy – beznadziejna sytuacja rozbitków morskich, metaforyka kompozycji
Aleksander Orłowski – reprezentant polskiego malarstwa, autor scen batalistycznych, pejzarzy, folklor, orient, łączył elementy realistyczne z romantycznymi, mistrz w malowaniu koni
- Krajobraz z wiatrakiem
- Kozacy
- Czerkies na koniu
Piotr Michałowski – twórca scen batalistycznych, pejzaże, portrety, zgodnie z polską tradycją romantyczną kilkakrotnie namalował Napoleona
- Szarża w wąwozie Samosierry – kłębowisko ludzkich ciał i koni na tle zamglonego, zadymionego i wypełnionego tumanami pyłu krajobrazu
- Chłopiec w kapeluszu
Henryk Rodakowski – w swoich obrazach łączył tendencje romantyczne z realistycznymi
- Portret gen H. Dembińsikego
- Portret brata Maksymiliana
- Portret siostry
- Portret matki
Walenty Wańkowicz – pochodził z Wilna, twórca światłocieniowych portretów
- Na Judahu skale
- Portret Puszkina
- Portret Towiańskiego
- Apoteozy Napoleona
Wojciech Korneli Stattler – przyjaciel Słowackiego
- Machabeusze
Jan Feliks Piwarski – malarz scen rodzajowych i widoków wnętrz
Marcin Zaleski – malarz widoków wiejskich i zabytków
Jan Nepomucen Głowacki – pejzarzysta
Antoni Lange – pejzażysta i litograf
Antoni i Władysław Oleszczyńscy – sztycharze, graficy, rzeźbiarze
Artur Grottger – autor dwóch cykli obrazów o tematyce powstania styczniowego
- Lituania
- Polonia
Jan Matejko – realizował romantyczne hasła sztuki narodowej, ukazywał dramat i wielkość historii narodowej
- Rejtan
- Batory pod Pskowem
- Bitwa pod Grunwaldem
- Sobieski pod Wiedniem
- Wernyhory
- Kościuszko pod Racławicami
- Poczet królów i książąt polskich
Architektura i rzeźba:
Tylko w tych dwóch dziedzinach romantyzm nie stworzył własnego stylu
Francois Rude – Jedyne dzieło tego artysty zdobiące w Paryżu Łuk Triumfalny – rzeźba pt. Maksymilian, wiąże się swoim dynamicznym, rewolucyjnym i patetycznym stylem z głównymi ideałami epoki.
W architekturze natomiast odrodziło się średniowiecze i styl gotycki, powstaje wiele budowli neogotyckich.
Przedstawiciele:
Henryk Marconi zaprojektował m. in
- pałac Zygmunta Krasickiego w Opinogórze
- pałac Paców w Dowspudzie
Karol F.Schinkl
- pałac Działuszyńskich w Kórniku (w stylu gotyku angielskiego)
W stylu neogotyckim budowano także kościoły i dworce kolejowe. W pałacach zbudowanych wedle innego stylu urządzono specjalne gotyckie komnaty, gdzie eksponowano rycerskie zbroje i miecze, tworzono galerie przedstawiające przodków, itp.
Ogród w romantyzmie:
Tendencje romantyczne zaznaczyły się w sztuce ogrodowej poprzez parki angielskie sprawiające wrażenie naturalności i dzikości, dzięki swobodnie rosnącym drzewom, krętym ścieżkom, sztucznym wzgórzom, grotom, wodospadom, tajemniczym świątyniom dumania, itd.
- Zofijówka Potockich w Humaniu
- Aleksandria Branickich w Białej Cerkwi
- Arkadia Radziwiłłów w Nieborowie
Główną przyczyną zmian w ogrodnictwie było zainteresowanie naturą, które przejawiało się w upowszechnieniu dwóch typów ogrodów: angielskiego (bujnego, naturalnego, pełnego tajemniczych zakątków) i francuskiego (uporządkowanego, harmonijnego, sztucznie skomponowanego).
Romantyzm cechował się dążeniem do integracji wszelkich sztuk, zacierania granic między muzyką, słowem i obrazem.
Muzyka w romantyzmie:
Obok literatury romantyzm najpełniej rozwinął się w muzyce, którą wyrażano poprze skomplikowane i subtelne uczucia, trudne do ujawnienia w słowach. Kolebką muzyki romantycznej były Niemcy, a jej prekursorem stał się Ludwig von Beethoven, który do swoich utworów wprowadził żywioł emocji i uczuć. Pisał koncerty, uwertury, poematy symfoniczne, pieśni, jest autorem dziewięciu symfonii. W swoich utworach pragnął wyrazić m.in. idee wolnościowe, romantyczny bunt, gorycz i pesymizm wywołane krytycznym dystansem wobec otaczającego świata. Ważną rolę odegrała idea syntezy, czyli odbierania świata za pomocą różnych wrażeń zmysłowych, wzajemnie się przenikających. Stąd ogromne znaczenie zyskuje opera , poprzez którą realizowano romantyczne hasła sztuki uniwersalnej. Opera romantyczna narodziła się w Niemczech, a rozwinęła we Francji.
Niemieckim twórcą opery był Karol Maria Weber, autor Wolnego strzelca, w którym ludowa legenda o pakcie z diabłem otrzymała nastrojową muzykę. Dla Polaków opera była wyrazem nowej estetyki. Drugim słynnym dziełem Webera była operetka pt. Oberon.
Twórcą tzw. wielkiej opery we Francji i w Niemczech, odznaczającej się patosem, wielkimi chórami, bohaterskimi ariami itp był kompozytor niemiecki Giacamo Meyerbeer autor Roberta Diabła, Hugenotów i Afrykanki, oper skomponowanych do librett Eugene Scribe’a.
Przedstawiciele muzyki romantycznej:
Franz Schubert (Niemiec) Autor pełnych romantycznego liryzmu utworów symfonicznych i fortepianowych oraz nastrojowych pieśni. Jego pieśni są przykładem realizacji idei połączenia literatury z muzyką, a napisał ich około 600.
Feliks Mendelssohn-Bartholdy – Niemiec, twórca dzieł symfonicznych, fortepianowych i pieśni, autor muzyki do Snu nocy letniej Szekspira oraz marszu weselnego.
Robert Schuman – Niemiec, twórca pieśni, kompozycji fortepianowych i symfonicznych
Niccolo Paganini – Włoch, kompozytor i wirtuoz. Słynny skrzypek, twórca koncertów, kaprysów i wariacji (Karnawał wenecki) i utworów gitarowych.
Ferenc Liszt – Węgierski kompozytor i wirtuoz. Pianista, autor koncertów, rapsodii węgierskich, Fantazji, poematów symfonicznych.
Hector Berlioz – Francuz, rozwinął i pogłębił tzw. muzykę programową, mającą odtwarzać konkretne treści obrazowe, przeżycia a nawet wątki epicko-narracyjne, np. Symfonia fantastyczna z wymownym podtytułem: Requiem oraz legenda dramatyczna Potępienie Fausta ze słynnym Marszem Rakoczego.
Richard Wagner – przeprowadził w Niemczech reformę muzyki operowej tzn. zamiana tradycyjnej opery w dramat muzyczny, np. Pieśni Nibelunga. Do jego wybitnych dzieł należą te oparte na literackich mitach niemieckich i europejskich. Opery: Holender tułacz, Tannhäuser i Lohengrin. Był zwolennikiem ruchów rewolucyjnych i narodowo wyzwoleńczych, np. Polonia
Karol Kurpiński – twórca polskiej opery. Komponował muzykę m.in do oper: Jadwiga królowa Polski, Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale, Jan Kochanowski w Czarnym Lesie, baletu Wesele w Ojcowie, do Śpiewów historycznych J.U.Niemcewicza, a w czasie powstania listopadowego do pieśni powstańczych: Warszawianki, Mazura Chłopickiego, Polak nie sługa, Bracia do bitwy, itd.
Stanisław Moniuszko – to twórca polskiej opery narodowej, opartej na motywach narodowych i ludowych. Autor takich dzieł jak: Halka, Grabina, Straszny Dwór. Tworzył polską lirykę pieśniową wydaną w cyklu Śpiewników domowych. To autor dwóch kantat: Sonety krymskie, Widma oraz ballady Pani Twardowska.
Fryderyk Chopin – był najwybitniejszym twórcą polskiej muzyki romantycznej. Swoje kompozycje opierał na muzyce ludowej, realizując w ten sposób romantyczne hasło tworzenia muzyki narodowej, przesyconej pierwiastkiem subiektywizmu, emocjami wyrażającymi się w bogactwie melodyki i zróżnicowaniu rytmicznemu oraz nowym gatunkom: ballady (związek z literaturą), mazurki, polonezy, walce, nokturny i swobodne improwizacje. W muzyce wyrażał to co romantycy w poezji: polskość oraz ideały wolności i niepodległości.
Piotr Czajkowski – Rosjanin, autor Smutnej piosenki. Pisał opery i balety, np. Jezioro łabędzie, Dziadek do orzechów.
Muzycy zerwali z regularną budową dzieł muzycznych, z klasyczną tradycją sonat i symfonii, na pierwszy plan wysunięto melodię oraz gwałtowne zmiany tempa i rytmiki, operowali akordem. W muzyce ujawnia się nowa estetyka i powstały nowe gatunki muzyczne, tzn. ballady fortepianowe i poematy symfoniczne, nastrojowe nokturny, preludia, fantazje. Ulubioną formą była pieśń solowa. Ulubione instrumenty to: fortepian, skrzypce, gitara. Uważano, że muzyka jest dla wszystkich ludzi, sprzeciwiali się wzorcom. Występuje muzyka ludowa, nacechowanie patriotyzmem, występują kontrasty, nagłe zmiany uczuć, utworów, np. instrumenty dęte wyrażały grozę.