Sztuka

Malarstwo romantyzmu:

Romantyczne tendencje w malarstwie objawiały się nowym spojrzeniem na twór potężny i tajemniczy, na żywioł kształtów i barw, jakim była przyroda. Podobnie zaczęto traktować historię, wydobywając dramatyzm jej wydarzeń i tragizm uwikłanego w nie człowieka. W świecie ludzkim dostrzeżono postacie osamotnione i niepowtarzalne. Romantycy operowali bogatą paletą kolorów, zestawieniem kontrastowym i symboliką.

Tematyka w malarstwie romantyzmu:

  • historia,
  • przyroda,
  • tragizm samotnej jednostki, nie rozumianej przez otoczenie.

Kolorystyka w malarstwie romantyzmu:

  • rozszerzenie palety barw,
  • kontrast jako metoda kompozycyjna,
  • symbolika przedmiotów,
  • fantastyka, wizyjność, itp.

Malarze w romantyzmie:

Johann Heinrich Fussli – szwajcarski malarz i poeta, obrazy o tematyce fantastycznej, odwołania antyczne, np. Homer, Dante, Militon

  • Mara Nocna (1791)
  • Trzy czarownica z Makbeta (1783)

Francisco de Goya Lucientes – Hiszpan, tematyka ludowa

  • Odpust na łące św. Izydora
  • Rozstrzelenie powstańców madryckich

Joseph Mallors William Turner – wybitny pejzażysta angielski, zacierał kształty przedstawionych przedmiotów, malował zjawiska przyrody, np. wzburzone morze, mgły, chmury

  • Lawina

John Constable’a – natura w bogactwie barw i kształtów

  • Katedry w Salisbury

William Blake – malarz i poeta, ilustrator Biblii, szczególnie apokalipsy, dzieł Dantego i Miltona, usiłował zgłębić tajemnice metafizyczne. Był myślicielem i wizjonerem, tworzył w samotności, własna idea zbawienia, platonizm, jego zdaniem stworzenie świata było błędem

  • Urizem (Przedwieczny) Bóg tworzący wszechświat.

Caspar David Friedrich – Niemiec ukazujący romantyczną tajemniczość, smutek i tęsknotę poprzez motywy i sytuacje symboliczne, swoisty bezruch i klimat kontemplacji, gotyckie świątynie, mogiły

  • Mnich nad brzegiem morza
  • Dwaj mężczyźni

Philipp OTTO Runge – autor kompozycji o charakterze mistycznym i symbolicznym

  • Osjan
  • Nas troje
  • Pory dnia

Eugene Delacroix – francuski malarz, jeden z najwybitniejszych. Przyjaźnił się z Mickiewiczem i Chopinem, m.in. malował i rysował ich portrety.

  • Wolność wiodąca lud na barykady – W dziele nawiązuje tematycznie do rewolucji lipcowej z 1830r. Kobieta niosąca trójkolorowy sztandar i karabin, to symbol Francji.
  • Rzeź na Chios – powstanie Greków przeciwko Turcji, to przekaz polityczny Grecja umierająca na ruinach...

Theodore  Gericault – drugi wybitny malarz francuski

  • Tratwa Meduzy – beznadziejna sytuacja rozbitków morskich, metaforyka kompozycji

Aleksander Orłowski – reprezentant polskiego malarstwa, autor scen batalistycznych, pejzarzy, folklor, orient, łączył elementy realistyczne z romantycznymi, mistrz w malowaniu koni

  • Krajobraz z wiatrakiem
  • Kozacy
  • Czerkies na koniu

Piotr Michałowski – twórca scen batalistycznych, pejzaże, portrety, zgodnie z polską tradycją romantyczną kilkakrotnie namalował Napoleona

  • Szarża w wąwozie Samosierry – kłębowisko ludzkich ciał i koni na tle zamglonego, zadymionego i wypełnionego tumanami pyłu krajobrazu
  • Chłopiec w kapeluszu

Henryk Rodakowski – w swoich obrazach łączył tendencje romantyczne z realistycznymi

  • Portret gen H. Dembińsikego
  • Portret brata Maksymiliana
  • Portret siostry
  • Portret matki

Walenty Wańkowicz – pochodził z Wilna, twórca światłocieniowych portretów

  • Na Judahu skale
  • Portret Puszkina
  • Portret Towiańskiego
  • Apoteozy Napoleona

Wojciech Korneli Stattler – przyjaciel Słowackiego

  • Machabeusze

Jan Feliks Piwarski – malarz scen rodzajowych i widoków wnętrz

Marcin Zaleski – malarz widoków wiejskich i zabytków

Jan Nepomucen Głowacki – pejzarzysta

Antoni Lange – pejzażysta i litograf

Antoni i Władysław Oleszczyńscy – sztycharze, graficy, rzeźbiarze

Artur Grottger – autor dwóch cykli obrazów o tematyce powstania styczniowego

  • Lituania
  • Polonia

Jan Matejko – realizował romantyczne hasła sztuki narodowej, ukazywał dramat i wielkość historii narodowej

  • Rejtan
  • Batory pod Pskowem
  • Bitwa pod Grunwaldem
  • Sobieski pod Wiedniem
  • Wernyhory
  • Kościuszko pod Racławicami
  • Poczet królów i książąt polskich

Architektura i rzeźba:

Tylko w tych dwóch dziedzinach romantyzm nie stworzył własnego stylu

Francois Rude – Jedyne dzieło tego artysty zdobiące w Paryżu Łuk Triumfalny – rzeźba pt. Maksymilian, wiąże się swoim dynamicznym, rewolucyjnym i patetycznym stylem z głównymi ideałami epoki.

W architekturze natomiast odrodziło się średniowiecze i styl gotycki, powstaje wiele budowli neogotyckich.

Przedstawiciele:

Henryk Marconi zaprojektował m. in

  • pałac Zygmunta Krasickiego w Opinogórze
  • pałac Paców w Dowspudzie

Karol F.Schinkl

  • pałac Działuszyńskich w Kórniku (w stylu gotyku angielskiego)

W stylu neogotyckim budowano także kościoły i dworce kolejowe. W pałacach zbudowanych wedle innego stylu urządzono specjalne gotyckie komnaty, gdzie eksponowano rycerskie zbroje i miecze, tworzono galerie przedstawiające przodków, itp.

Ogród w romantyzmie:

Tendencje romantyczne zaznaczyły się w sztuce ogrodowej poprzez parki angielskie sprawiające wrażenie naturalności i dzikości, dzięki swobodnie rosnącym drzewom, krętym ścieżkom, sztucznym wzgórzom, grotom, wodospadom, tajemniczym świątyniom dumania, itd.

  • Zofijówka Potockich w Humaniu
  • Aleksandria Branickich w Białej Cerkwi
  • Arkadia Radziwiłłów w Nieborowie

Główną przyczyną zmian w ogrodnictwie było zainteresowanie naturą, które przejawiało się w upowszechnieniu dwóch typów ogrodów: angielskiego (bujnego, naturalnego, pełnego tajemniczych zakątków) i francuskiego (uporządkowanego, harmonijnego, sztucznie skomponowanego).

Romantyzm cechował się dążeniem do integracji wszelkich sztuk, zacierania granic między muzyką, słowem i obrazem.

Muzyka w romantyzmie:

Obok literatury romantyzm najpełniej rozwinął się w muzyce, którą wyrażano poprze skomplikowane i subtelne uczucia, trudne do ujawnienia w słowach. Kolebką muzyki romantycznej były Niemcy, a jej prekursorem stał się Ludwig von Beethoven, który do swoich utworów wprowadził żywioł emocji i uczuć. Pisał koncerty, uwertury, poematy symfoniczne, pieśni, jest autorem dziewięciu symfonii. W swoich utworach pragnął wyrazić m.in. idee wolnościowe, romantyczny bunt, gorycz i pesymizm wywołane krytycznym dystansem wobec otaczającego świata. Ważną rolę odegrała idea syntezy, czyli odbierania świata za pomocą różnych wrażeń zmysłowych, wzajemnie się przenikających. Stąd ogromne znaczenie zyskuje opera , poprzez którą realizowano romantyczne hasła sztuki uniwersalnej. Opera romantyczna narodziła się w Niemczech, a rozwinęła we Francji.

Niemieckim twórcą opery był Karol Maria Weber, autor Wolnego strzelca, w którym ludowa legenda o pakcie z diabłem otrzymała nastrojową muzykę. Dla Polaków opera była wyrazem nowej estetyki. Drugim słynnym dziełem Webera była operetka pt. Oberon.

Twórcą tzw. wielkiej opery we Francji i w Niemczech, odznaczającej się patosem, wielkimi chórami, bohaterskimi ariami itp był kompozytor niemiecki Giacamo Meyerbeer autor Roberta Diabła, Hugenotów i Afrykanki, oper skomponowanych do librett Eugene Scribe’a.

Przedstawiciele muzyki romantycznej:

Franz Schubert (Niemiec) Autor pełnych romantycznego liryzmu utworów symfonicznych i fortepianowych oraz nastrojowych pieśni. Jego pieśni są przykładem realizacji idei połączenia literatury z muzyką, a napisał ich około 600.

Feliks Mendelssohn-Bartholdy – Niemiec, twórca dzieł symfonicznych, fortepianowych i pieśni, autor muzyki do Snu nocy letniej Szekspira oraz marszu weselnego.

Robert Schuman – Niemiec, twórca pieśni, kompozycji fortepianowych i symfonicznych

Niccolo Paganini – Włoch, kompozytor i wirtuoz. Słynny skrzypek, twórca koncertów, kaprysów i wariacji (Karnawał wenecki) i utworów gitarowych.

Ferenc Liszt – Węgierski kompozytor i wirtuoz. Pianista, autor koncertów, rapsodii węgierskich, Fantazji, poematów symfonicznych.

Hector Berlioz – Francuz, rozwinął i pogłębił tzw. muzykę programową, mającą odtwarzać konkretne treści obrazowe, przeżycia a nawet wątki epicko-narracyjne, np. Symfonia fantastyczna z wymownym podtytułem: Requiem oraz legenda dramatyczna Potępienie Fausta ze słynnym Marszem Rakoczego.

Richard Wagner – przeprowadził w Niemczech reformę muzyki operowej tzn. zamiana tradycyjnej opery w dramat muzyczny, np. Pieśni Nibelunga. Do jego wybitnych dzieł należą te oparte na literackich mitach niemieckich i europejskich. Opery: Holender tułacz, Tannhäuser i Lohengrin. Był zwolennikiem ruchów rewolucyjnych i narodowo wyzwoleńczych, np. Polonia

Karol Kurpiński – twórca polskiej opery. Komponował muzykę m.in do oper: Jadwiga królowa Polski, Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale, Jan Kochanowski w Czarnym Lesie, baletu Wesele w Ojcowie, do Śpiewów historycznych J.U.Niemcewicza, a w czasie powstania listopadowego do pieśni powstańczych: Warszawianki, Mazura Chłopickiego, Polak nie sługa, Bracia do bitwy, itd.

Stanisław Moniuszko – to twórca polskiej opery narodowej, opartej na motywach narodowych i ludowych. Autor takich dzieł jak: Halka, Grabina, Straszny Dwór. Tworzył polską lirykę pieśniową wydaną w cyklu Śpiewników domowych. To autor dwóch kantat: Sonety krymskie, Widma oraz ballady Pani Twardowska.

Fryderyk Chopin – był najwybitniejszym twórcą polskiej muzyki romantycznej. Swoje kompozycje opierał na muzyce ludowej, realizując w ten sposób romantyczne hasło tworzenia muzyki narodowej, przesyconej pierwiastkiem subiektywizmu, emocjami wyrażającymi się w bogactwie melodyki i zróżnicowaniu rytmicznemu oraz nowym gatunkom: ballady (związek z literaturą), mazurki, polonezy, walce, nokturny i swobodne improwizacje. W muzyce wyrażał to co romantycy w poezji: polskość oraz ideały wolności i niepodległości.

Piotr Czajkowski – Rosjanin, autor Smutnej piosenki. Pisał opery i balety, np. Jezioro łabędzie, Dziadek do orzechów.

Muzycy zerwali z regularną budową dzieł muzycznych, z klasyczną tradycją sonat i symfonii, na pierwszy plan wysunięto melodię oraz gwałtowne zmiany tempa i rytmiki, operowali akordem. W muzyce ujawnia się nowa estetyka i powstały nowe gatunki muzyczne, tzn. ballady fortepianowe i poematy symfoniczne, nastrojowe nokturny, preludia, fantazje. Ulubioną formą była pieśń solowa. Ulubione instrumenty to: fortepian, skrzypce, gitara. Uważano, że muzyka jest dla wszystkich ludzi, sprzeciwiali się wzorcom. Występuje muzyka ludowa, nacechowanie patriotyzmem, występują kontrasty, nagłe zmiany uczuć, utworów, np. instrumenty dęte wyrażały grozę.