Motyw apokalipsy

Opracowanie motywu apokalipsy w XX w.

Nie-Boska komedia – Zygmunt Krasiński:

Zgodnie z koncepcją autora świat zmierza do zagłady. Historię bowiem tworzą ludzie, których tragedią jest to, że swoje racje potrafią wcielać w życie za cenę całkowitego zniszczenia przeciwników (spór Pankracego i Henryka).  Krasiński wierzy w obecność Boga, który wprawdzie nie wtrącał się dotychczas w historię ziemską, ale uczyni to, gdy zostanie przekroczona miara zła. Wówczas nastąpi zagłada, której symbolem w dramacie jest śmierć głównych bohaterów (Pankracy umiera porażony wizją Chrystusa – mściciela, hr. Henryk ginie z obrazem Boga jaśniejącego wśród ciemności pod powiekami). Nie wiadomo, co będzie dalej. Może bowiem, po ukaraniu złych, nastąpić era panowania Boga na ziemi, ale możliwe także, że zagłada będzie całkowita i ostateczna.

Dies Irae – Jan Kasprowicz

Zagłady dokona Bóg, karzący ludzi za ich grzechy, których symbolem jest Ewa. Zło świata nie jest jednak winą ludzi – Adam oskarża Boga, iż pozwolił na jego istnienie stwarzając na świat.  Ostatecznie wiec to Stwórca jest odpowiedzialny za zło. Gniewny Bóg nie daje się przebłagać, dzieło zniszczenia musi się wypełnić. Zagłada w wierszu jest całkowita i ostateczna.

Szewcy – Stanisław Ignacy Witkiewicz

Przemiany cywilizacyjne doprowadzą do zniszczenia indywidualności. Ludzkości nie spotka fizyczna zagłada, tyle tylko, że utracimy zdolność doświadczania przeżyć metafizycznych, a to one, według Witkacego, stanowią o istocie człowieczeństwa. Staniemy się tępą masą, niezdolną do samodzielnego myślenia i działania.

Pamiętnk z Powstania Warszawskiego – Miron Białoszewski

Książka o zagładzie Warszawy – miasta, ludzi i kultury. Miasto rozsypuje się pod bombami, nieustannie się zmienia. Życie warszawiaków, zawsze ściśle związanie z ich miastem, także podlega destrukcji. Rodziny zostają rozdzielone, brak wiadomości o tym, co się dzieje w innych dzielnicach. Klęska Powstania łączy się z przymusem opuszczenia miasta przez ludność cywilną i powstańców. Apokalipsa się dokonała.

 

Literatura podmiotu:

  • Biblia (Apokalipsa – św. Jana)
  • Piosenka o końcu świata, Piosenka o porcelanie, Roki – Cz. Miłosz
  • Mała apokalipsa – T. Konwicki
  • Dies irae, Święty boże, święty mocny – J. Kasprowicz
  • Nie-boska komedia – Z. Krasiński
  • Modlitwa żałobna, Żal – J. Czechowicz
  • Koniec świata – K.I.Gałczyński
  • Przedwiośnie – S. Żeromski
  • Wydrążeni ludzie, Wędrówka trzech króli – T.S.Eliot
  • U wrót doliny – Z. Herbert
  • Imię róży – U. Eco
  • Uspokojenie – J. Słowacki
  • Bal w operze – J. Tuwim
  • Krzyk ostateczny – W. Broniewski
  • Historia, Mazowsze, Pokolenie, Ten czas, Psalm IV – K.K.Baczyński
  • Medaliony – Z. Nałkowska
  • Rozmowy z katem – K. Moczarski
  • Zdążyć przed Panem Bogiem – H. Krall
  • Kolumbowie.Rocznik 20 – R.Bratny
  • Pamiętnik z powstania warszawskiego – M. Białoszewski
  • Rzeźnia numer pięć – K.Vonnegut
  • Dżuma – A.Camus
  • Ocalony – T. Różewicz
  • Sto lat samotności – G.Garcia Marquez

Literatura przedmiotu:

  • APOKALIPSA / W: SŁOWNIK literatury polskiej XIX wieku / red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa. ? Wrocław: Ossolineum, 1991. ? S. 37-41. ? (Vademecum Polonisty) ISBN 83-04-03521-1
  • APOKALIPSA / W: SŁOWNIK motywów literackich / red. Agnieszka Nawrot et al.; oprac. haseł Teresa Kosiek et al. ? Kraków: Wydawnictwo ?GREG?, 2004. ? S. 14-20 ISBN 83-7327-394-8
  • APOKALIPTYCZNE motywy w literaturze / W: SŁOWNIK literatury polskiej XX wieku / zespół red. Alina Brodzka et al. ? Wrocław: Ossolineum, 1992. ? S. 73, 447, 448, 1095. ? (Vademecum Polonisty) ISBN 83-04-03942-7
  • BOJCZEWSKA Teresa, NAWROT Agnieszka, POPŁAWSKA Anna: Prezentacje maturzysty: egzamin ustny: język polski. ? Kraków: Wydawnictwo Greg, 2006. ? Rozdz.: Motywy apokaliptyczne w literaturze i sztuce. Przedstaw różnorodne ujęcia. ? S. 108-111. ? (Gwarancja Sukcesu na Maturze) ISBN 83-7327-655-6
  • BUKOWSKI Kazimierz: Biblia a literatura polska: antologia. ? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1984. ? 336 s. ISBN 83-02-02115-6
  • CHRZĄSTOWSKA Bożena. Poezja Czesława Miłosza. ? Wyd. 2 zm. ? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1993. ? Rozdz.: Piosenka o końcu świata ? Apokalipsę trzeba przyjąć. ? S. 102-111. ? (Biblioteka Analiz Literackich; nr 58) ISBN 83-02-01812-0
  • JANKOWIAK Mieczysław: Młodopolskie niebo / W: MŁODOPOLSKI świat wyobraźni: studia i eseje / red. Maria Podraza-Kwiatkowska. ? Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977. ? S. 98-132KOSMAL Lucyna, STEFAŃSKI Janusz, WĄTRÓBSKI Adam: Język polski od A do Z: Starożytność Średniowiecze: repetytorium. ? Warszawa: Wydawnictwo Kram, 1998. ? Rozdz.: Obraz końca świata w Apokalipsie św. Jana. ? S. 124-126 ISBN 83-86075-47-3
  • KRASSOWSKI Maciej: Granice sensu: szkice o poezji polskiej. ? Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980. ? Rozdz.: Apokalipsa ? sen ? historia. (O Tadeuszu Gajcym). ? S. 121-138. ? (Współczesna Krytyka Polska)ŁUKASIEWICZ Jacek: Szmaciarze i bohaterowie. ? Kraków: ?Znak?, 1963. – Rozdz.: Apokalipsa i iluzjoniści. ? S. 26-52. ? (Biblioteka ?Więzi?. T. 7)POZNAŃSKI Jacek, MARGULA Jerzy, LOGOS Mateusz: Wzorcowe prezentacje 100 tematów: nowa ustna matura z języka polskiego. ? Warszawa: Skrypt, 2004. ? Rozdz.: Pokaż rozmaite wyobrażenia i znaczenia apokalipsy w wybranych utworach literackich różnych epok. ? S. 145-149 ISBN 83-89522-39-XSZY
  • BIST Maciej: Koniec świata: Nie ? Boska komedia / W: LEKTURY obowiązkowe: szkice, eseje, felietony na temat lektur szkolnych / red. Stanisław Balbus i Włodzimierz Maciąg. ? Wrocław: Ossolineum, 1976. ? S. 176-179TOKARCZYK Andrzej: Czterech jeźdźców Apokalipsy. ? Warszawa: Iskry, 1988. ? 192 s. ISBN 83-207-0623-8
  • TOMASZEWSKA Grażyna. Między hukiem a ciszą Apokalipsy ? barwa, akustyka, koncepcja proroka (cykl lekcji) // Język Polski w Liceum. ? 2004/2005, nr 3, s.9-41WERNER Andrzej: Zwyczajna apokalipsa: Tadeusz Borowski i jego wizja świata obozów. ? Warszawa: Czytelnik, 1971. ? 231 s.WYKA Kazimierz: Rzecz wyobraźni. ? Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959. ? Rozdz.: Wspomnienie o katastrofizmie. ? S. 347-366

Film:

  • Czas apokalipsy – reż. Francis Ford
  • Apokalipsa – reż. Mel Gibson

Cytaty:

  • Każdy jest przekonany, że jego śmierć będzie końcem świata. Nie wierzy, że będzie to koniec tylko i wyłącznie jego świata. – Janusz Wiśniewski
  • Piekło jest na ziemi, jest w każdym człowieku i każdy z nas może stanąć przed jakimś wewnętrznym sądem ostatecznym. I zmartwychwstać z niego innym, nowym człowiekiem. – Maria Dąbrowska
  • Innego końca świata nie będzie – Cz. Miłosz
  • Świat kończy się nie hukiem ale skomleniem – T.S.Eliot
  • Nawet myśl o końcu świata nie może być myślą o końcu wszystkiego – Z. Bednorz