Motyw miłości

Miłość bywa skierowana do najbliższej osoby (miłość między kobietą i mężczyzną, matką i dzieckiem, braterska -itd.), ale także Boga, ojczyzny, nawet idei, przedmiotów. Znamy pojęcie tzw. miłości własnej. Miłość, jako bezinteresowna służba dla innych, przeciwieństwo egoizmu, jest najpiękniejszym z ludzkich uczuć (stanowi jeden z centralnych wątków nauczania Chrystusa). Zarazem miłość może być wielką, pozytywną sita oraz równie mocnym elementem zniszczenia, raz zapewnia szczęście, innym razem prowadzi do cierpienia. Może być spełniona lub nie, duchowa i fizyczna, zmysłowa, być porywem serca, rodzajem zaślepienia, gwałtowną namiętnością lub uczuciem trwalszym od pożądania. Trudno sobie wyobrazić literaturę bez nieprzeliczonych motywów miłości – ujęcia tego tematu zawsze odzwierciedlają charakterystyczne dla poszczególnych epok idee, modele uczuciowości i zachowań, mówimy np. o miłości romantycznej.

Motyw miłości w literaturze:

  • Biblia: Miłość boga do człowieka – Księga rodzaju (bóg tworzy dla człowieka idealny świat) oraz Księga Psalmów, Psalm 8  (przymierze boga z Abrahamem); Miłość Chrystus do Kościoła oraz kobiety i mężczyzny – Pieśń nad pieśniami; Miłość ojcowska – Przypowieść o synu marnotrawnym; Miłość Chrystusa do rodzaju ludzkiego – Hymn św. Pawła, przypowieści ewangeliczna
  • Mitologia (miłość kobiety i mężczyzny – Ariadna i Tezeusz) (miłość macierzyńska – Reja, Niobe)
  • Iliada, Odyseja – Homer (miłość ojcowska – Priam, Hektor) (miłość kobiety i mężczyzny – Parys i Helena)
  • Antygona – Sofokles (miłość siostrzana – Antygona i Ismena)
  • Dzieje Tristana i Izoldy
  • Kwiatki świętego Franciszka
  • Boska komedia – Dante Aligheri
  • Sonety do Laury – F. Petrarka
  • Dekameron – G. Boccacio
  • Romeo i Julia, Hamlet – W. Szekspir
  • Treny, Czego chcesz od nas Panie … – J. Kochanowski
  • Cyd – P. Corneillea
  • Skąpiec, Świętoszek – Moliera
  • Cuda miłości, Do trupa – J.A. Morsztyn
  • Do Anny – D. Naborowski
  • Laura i Filon – F. Karpiński
  • Cierpienia młodego Wertera, Faust – J. W. Goethe
  • Giaur – G.G. Byron
  • Dziady, Konrad Wallenrod, Grażyna, Pan Tadeusz – A. Mickiewicz
  • Kordian, Balladyna, Beniowski – J. Słowacki
  • Śluby panieńskie, Zemsta – A. Fredro
  • Ojciec goriot – H. Balzak
  • Pani Bovary – G. Flaubert
  • Anna Kareina – L. Tołstoj
  • Zbrodnia i kara – F. Dostojewski
  • Lalka, Faraon – B. Prus
  • Nad Niemnem – E. Orzeszkowa
  • Trylogia, Quo vadis, Krzyżacy – H. Sienkiewicz
  • Miłosć – M. Pawlikowska – Jasnorzewska
  • Trzy siostry – A. Czechow
  • Wiśniowy sad, Granica – Z. Nałkowska
  • Przedwiośnie, Ludzie bezdomni, Dzieje grzechu – S. Żeromski
  • Noce i dnie – M. Dąbrowska
  • Mistrz i Małgorzata – M. Bułhakow
  • Prośba o wyspy szczęśliwe – K. I. Gałczyński
  • Ten czas, Biała magia, Piosenka – K.K. Baczyński
  • Pożegnanie z Marią – T. Borowski
  • Inny świat – G. Herling – Grudziński
  • Dolina Issy – Cz. Miłosz
  • Przeminęło z wiatrem – M. Mitchell

Motyw miłości w Odysei Homera

Żoną Odysa, króla Itaki, była Penelopa, którą uznano za wzór, ideał, odwieczny symbol (często przywoływany w sztuce różnych epok) najtrwalszej małżeńskiej miłości, bezwzględnej wierności mężowi. Przez dwadzieścia lat, pomimo natarczywości licznych zalotników okupujących królewski dwór, była niezmiennie wierna przebywającemu poza domem Odysowi – ten ostatni odrzucił względy bogini. Jedynie Odyseusz byt wymarzonym mężczyzną tej mądrej, ostrożnej kobiety, wzorowej matki.

Motyw miłości w Antygonie Sofoklesa

Antygona jest pięknym przykładem miłości do brata. Zdecydowała się na sprzeciw wobec rozkazu Kreona w imię przekonania o wyższości praw boskich nad ziemskimi oraz miłości do brata Polinejkesa, którego ciało wbrew zakazowi pochowała. Została skazana na śmierć, przekreśliła nadzieje na małżeńskie szczęście – kochał ją (z wzajemnością) Hajmon, syn Kreona, następca tronu Teb.

Motyw miłości w Biblii

W Starym Testamencie mówi się o miłości między ludźmi, ale również o miłości do Boga (w przypadku Abrahama poddanej straszliwej próbie: Bóg polecił mu złożyć w ofierze syna i dopiero w ostatniej chwili powstrzymał patriarchę przed zabiciem chłopca) i miłości Boga do Jego ludu, którą ludzie niejednokrotnie wystawiali na ciężkie próby. Miłość między kobietą i mężczyzną ma aspekt seksualny (jak między innymi w Pieśń nad Pieśniami, między Oblubienicą i Oblubieńcom), bywa również mocną, trwałą więzią duchową. Stary Testament nakazuje miłować własną rodzinę, przyjaciół, również obcych, przybyszów: Będziesz go milowa) jak siebie samego, bo i wy byliście przybyszami w ziemi egipskiej. W Nowym Testamencie Jezus podkreśla, że miłość jest zasadniczo istotnym, pierwszym, największym z przykazań: Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą. Tuż za tym następuje drugie przykazanie: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego (także nieprzyjaciół). Miłość bywa w Nowym Testamencie często związana z wiarą i nadzieją: Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość – te trzy: z nich zaś największa jest miłość, jak nauczał św. Paweł. Miłość jest dla wierzących darem Ducha Świętego, darem Boga, jest Chrystusem, który żyje w sercach wierzących. W Ewangelii Jana Jezus naucza: Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem: żebyście i wy tak się miłowali wzajemnie. Po tym wszyscy poznają, żeście uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali. Bez zrozumienia istoty miłości nie można pojąć celu, sensu samej ofiary Chrystusa.

Motyw miłości w Kwiatkach świętego Franciszka

Najważniejsze elementy myśli świętego Franciszka zostały wywiedzione z Ewangelii, wpisanych w naukę Chrystusa nakazów miłości Boga, człowieka, świata oraz wszelkich stworzeń. Praktykowane przez Franciszka z Asyżu naśladowanie Chrystusa, dobrowolne ubóstwo uczyło pokory, współczucia, stawało się wyrazem miłości do bliźnich, prowadziło do wewnętrznej doskonałości. Franciszkańska religijność, odmienna od średniowiecznej, na plan pierwszy wysuwa wszechogarniającą miłość, wewnętrzne przeżycia, wrażliwość, poetycką wyobraźnię, dobroć, pogodę ducha. Na rok przed śmiercią, niemal całkowicie niewidomy i cierpiący, święty Franciszek podyktował przepełnioną miłością do świata i jego Stwórcy Pieśni słoneczną, albo pochwałę stworzeń, w której czytamy: Pochwalony bądź, Panie, przez brata naszego, wiatr, l l przez powietrze, i czas pochmurny i pogodny, i wszelki, / Przez które dajesz tworom swoim utrzymanie. Całe późniejsze życie „biedaczyny z Asyżu” ogniskowało się właśnie wokół uczucia miłości, czego rozliczne przykłady przynoszą między innymi Kwiatki świętego Franciszka.

Motyw miłości w Dziejach Tristana i Izoldy

Zasadniczym tematem Dziejów Tristana i Izoldy jest niezwykle silna, wieczna miłość, miłość pełna: zarówno w wymiarze duchowym, jak i cielesnym, fizycznym. Chociaż jej źródła tkwią w świecie nadprzyrodzonym, nawet w drobnych szczegółach określa ona realne życie bohaterów -najbardziej znanej, oprócz Romea i Julii, pary literackich kochanków. Miłość Tristana (bliskiego ideału średniowiecznego rycerza) i Izoldy (królowej Kornwalii, żony króla Marka) tamie wszystkie bariery. Nie może jej przeszkodzić różna pozycja społeczna kochanków, zasady moralne, obyczajowe, nakazy religijne, nawet rozłączenie, oddalenie kobiety od mężczyzny. Ta miłość jest równie nieunikniona, co gwałtowna, okazuje się najpotężniejszą ludzką namiętnością, której Tristan i Izolda doświadczają początkowo poniekąd wbrew swej woli. Nie może się nigdy wypalić, ostatecznie spełnić, trwa wiecznie – nawet po śmierci. Jest mocniejsza od tej ostatniej. Miłości towarzyszy w opowieści wiele zła, niegodziwości, grzechów. Jednak uczucie kochanków nie zostaje potępione, surowo ocenione. W utworze przeważają pierwiastki pogańskie: bohaterom sprzyja nawet przyroda, morze. Sam Bóg rozumie i nie osądza kochanków, akceptując ich oszustwo, jakby przyznaje, że to nie oni są winni namiętności, że o własnych sitach nie mogą wyzwolić się z niej. Miłość zesłana przez wszechpotężne siły (czarodziejskie wino to tylko ich symbol) bywa słodka i gorzka, niesie rozkosz i cierpienie, ale nieuchronnie prowadzi do tragicznego końca, do śmierci. Takie jest przeznaczenie, od którego nie ma ucieczki, uczucie pokonuje wolę, uszlachetnia i zarazem wiedzie ku upadkowi, z pewnością nie poddaje się racjonalnej, rozumowej analizie, uproszczonym próbom wytłumaczenia jego niszczących mechanizmów. Przynosi śmierć i równocześnie jest od niej trwalsza. Zarazem kochankowie mają nadzieję, że śmierć w końcu zapewni im wspólne, wieczne szczęście, miłość odniesie zwycięstwo w świecie pozaziemskim. Dzieje Tristana i Izoldy to utwór o wielu aspektach miłości i śmierci, namiętnościach, przeznaczeniu i wolności, zdradzie i przebaczeniu, konieczności dokonywania wyboru pomiędzy honorem i uczuciem, duchowych rozterkach, które mogą stać się udziałem ludzi żyjących w każdym czasie oraz miejscu.

Motyw miłości w Sonetach do Laury Francesco Petrarki

Poeta poświęcił Laurze ponad trzysta wierszy, które układają się w poetycki zapis dziejów, przemian wielkiej miłości poety, jego emocji: Me w/em, czego chcę, co się ze mną dzieje, l Drżę pośród lata, a w zimie goreję. Laura to zarazem kobieta i symbol poetyckiego natchnienia, Petrarca zobaczył ją w kościele w Awinionie (była wtedy dziewiętnastoletnią kobietą, mężatką) i przez wiele lat poświęcał jej pełne miłości sonety, idealizował postać wybranki, drobiazgowo analizował przeżycia zakochanego mężczyzny oraz rozważał samą istotę miłości. Pisał o rozdarciu, miotaniu przez sprzeczne uczucia, bólu i radości, cierpieniu i szczęściu przynoszonym przez miłość. Owego uczucia (nie jest ważne, czy autentycznego) nie przerwała nawet śmierć ukochanej, nawet je wzmocniła – jak w Sonetach do madonny Laury umarłej (zakochany pragnie dalej żyć i cierpieć, mieszać plącz ze śmiechem). Ta starannie wystylizowana miłość inspirowała wielu artystów, pisarzy (np. Karpińskiego, Mickiewicza, Słowackiego).

Motyw miłości w Trenach Jana Kochanowskiego

Treny, zrodzone z autentycznego, głębokiego uczucia, są wyrazem nie tylko bólu ojca po śmierci córki, ale także lirycznym zapisem wielkiej miłości ojcowskiej. O Urszulce w Trenach mówi się z bezgraniczną czułością, pieszczotliwie, kochający ojciec przypisuje zmarłemu dziecku rozliczne zdolności. Odejście ze świata córki przekreśliło wiązane z nią nadzieje, ale miłość pozostanie za zawsze, przechowana w pamięci rodziców.

Motyw miłości w utworze „Czego chcesz od nas, Panie…” Jana Kochanowskiego

Cały wiersz stanowi wyraz miłości człowieka do Boga, który obdarował ludzi tak pięknym światem, jest doskonałym architektem, Stwórcą, Panem świata, którego władza zawsze pozostaje trwała, niezmienna, mądra i sprawiedliwa. Za to wszystko każdy winien być zawsze wdzięczny Bogu, otaczać go najwyższą miłością. Nie zawsze Najwyższego udaje się człowiekowi zrozumieć, zatem tym bardziej należy Go kochać, bowiem i On kocha ludzi – w innym przypadku nie ofiarowałby im natury tak doskonałej, świata równie harmonijnego, zachwycającego.

Motyw miłości w liryku „Do Anny” Daniela Naborowskiego

Miłość z tego liryku jest rozpatrywana w typowym dla Naborowskiego kontekście refleksji nad elementami w świecie niezmiennymi, trwałymi, które są autentycznymi wartościami, a nie tylko kolejnym dowodem marności ludzkiej egzystencji. Sam wiersz to pozornie rodzaj miłosnego wyznania, zapewnienia o miłości niemal doskonałej. Natomiast w gruncie rzeczy jest on kunsztownym, dworskim komplementem, pełnym przesady (zapewne niezbyt szczerym) i zarazem doskonale odpowiadającym stylowi epoki, ówczesnej konwencji wyrażania w poezji uwielbienia wobec dam, stylizacji erotyków. Wiersz wyrasta właśnie z literackiej konwencji przeżywania, nie ma wiele wspólnego z autentyzmem uczuć podmiotu lirycznego. Wspomniane wyznanie zostało osadzone w kontekście rozbudowanego wyliczenia tego, co w życiu nietrwałe, ulotne: zmieni się świat, przeminą państwa, uroda, rośliny, krajobrazy i wszystko inne, co decyduje o kształcie dzisiejszego życia. Przed upływem czasu obroni się tylko miłość, chociaż czasowi zgolą wszystko na świecie hołduje.

Motyw miłości w Skąpcu Moliera

Tytułowemu bohaterowi cały świat przesłaniała chorobliwa, niemożliwa do zaspokojenia miłość do pieniędzy To właśnie ta obsesja stanęła na drodze miłości Kleanta (syna Harpagona) i szczerze przez niego kochanej Marianny. Podobnie było w przypadku Elizy (córki Harpagona) oraz Walerego, czło wieka o początkowo nieco podejrzanych intencjach. Nagła zmiana sytuacji (Walery i Marianna okazują się dziećmi bogatego człowieka) umożliwia w komedii spełnienie miłości obu par.

Motyw miłości w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza

Powodem życiowej tragedii Jacka Soplicy stała się miłość do córki Stolnika Horeszki, Ewy, której ręki oj-ciec-magnat odmówił pewnemu siebie szlachcicowi. Jacek zabił Stolnika, opuścił kraj, nigdy nie pokochał innej kobiety, został zakonnikiem oddanym sprawie narodowej. Gdy wracający do domu rodzinnego Tadeusz po raz pierwszy zobaczył czternastoletnią Zosię, była ona piękną, wręcz zwiewną dziewczyną. Szybko pokochała Tadeusza – ten ostatni odrzucił zaloty Telimeny: kobiety dojrzałej, wciąż ładnej. Mimo to, poszukiwania przez Telimenę męża latami kończyły się niepowodzeniem. Ostatecznie, pod nieobecność Hrabiego, obiecała rękę Rejentowi. Małżeństwo Zosi i Tadeusza definitywnie zakończyło waśnie pomiędzy Soplicami i Horeszkami. Prawie wszystkich bohaterów Pana Tadeusza (od Zosi do Jankiela) łączy wielka miłość do ojczyzny – zarówno tej malej (dzieło tworzy mit kraju dzieciństwa, jak pisał sam Mickiewicz, kraju świętego i czystego niczym pierwsza miłość), miejsca urodzenia oraz całego ojczystego kraju, którego wolności z utęsknieniem oczekują.

Motyw miłości w w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej

Idealną miłością w powieści jest uczucie łączące Jana i Cecylię. Ten wzór w znacznej mierze powielą, odtworzą po stuleciach Jan i Justyna. Bohaterów połączy wspólnota ideałów (szacunek do pracy, patriotyzm, zachowanie tradycji, idea poświęcenia dla ojczyzny, odnalezienie sensu życia w codziennym trudzie), wzajemny szacunek, poczucie odpowiedzialności za partnera, zaufanie. Różnice stanowe nie będą wystarczającą przeszkodą w zawarciu małżeństwa (jak w przypadku Marty i Anzelma -Orzeszkowa trzy razy powtórzyła schemat miłości chłopa i panny z szlachetnego rodu). Justyna Orzelska, dumna rezydentka, panna z dworu, odrzuca starania arystokratycznych wielbicieli, wybiera zagrodowego szlachcica: biednego, ale posiadającego wielkie przymioty moralne, których tak brakuje pasożytniczej, zdegenerowanej arystokracji. Ten „mezalians” to kolejny symbol zbratania się ziemiaństwa z ludem.

Motyw miłości w Lalce Bolesława Prusa

Miłość do Izabeli Łęckiej zakłóciła kupiecką karierę Wokulskiego, stała się zasadniczym czynnikiem określającym jego życie, decyzje (także w interesach), zachowania, życiowe plany i aspiracje. Była to wielka romantyczna miłość o ogromnej sile destrukcyjnej. Wokulski, trzeźwy racjonalista w interesach, prezentuje romantyczną uczuciowość, stałą zmienność nastrojów, idealizuje zarówno uczucie, jak i obdarzaną nim kobietę. Gdy podsłucha rozmowę prowadzoną przez Izabelę i Starskiego przeżyje wstrząs, w końcu uświadomi sobie prawdziwą naturę uwielbianej kobiety, spojrzy na nią bardziej trzeźwo. Niestety, ten wstrząs nie wyzwoli go z tragicznego w skutkach uczucia, nie przywróci normalnemu życiu.

Motyw miłości w filmie:

  • Awatar, Titanic – reż. J. Cameron
  • Pretty Woman – G. Marshall
  • Noce i dnie M. Dąbrowskiej – reż. J. Antczak

Przydatne cytaty:

  • Nie mów nic. Kocha się za nic. Nie istnieje żaden powód do miłości. – Paulo Coelho
  • Ci, których kochamy nie umierają, bo miłość jest nieśmiertelna. – Emily Dickinson
  • Mów szeptem, jeśli mówisz o miłości. – William Szekspir