Porównanie romantyzm, a pozytywizm
| Romantyzm | Pozytywizm |
| dominacja poezji i dramatu | dominacja prozy (powieść, nowela, opowidanie) |
| serce, uczucia, wiara | wiedza, scjentyzm |
| dusza | rozum |
| fantastyka | realizm |
| mierz siły na zamiary | praktycyzm, utylitaryzm |
| idea walki | idea pracy |
| ekspresja i wyobraźnia w sztuce | mimetyzm, utylitaryzm, realizm |
| poeta – mistrz, wódz, indywidualista | twórca w służbie ideom społecznym (reformy, pobudzanie, ideałów) |
| profetyzm, mistycyzm | agnostycyzm |
| natura – wieli temat literacki | miasto i cywilizacja jako nowe tematy |
Wydarzenia epoki pozytywizmu:
„wiek pary i elektryczności”
- rozwój prtzemysłu,
- powstanie wielkich skupisk ludzkich
- rozwój miast,
- zmiana stylu życia z wiejskiego na miejski,
- wzrasta rola mieszczaństwa,
- rozwój cywilizacji,
- liczne wynalazki odmieniają życie (telefon, żarówka, szczepionka, telegraf, latarnie gazowe)
- narodziny klasy robotnicznej i jej konflikt z burżuazją,
- rozwój handlu, kupiectwa,
- zmiana sposobu transportu, z wolnego konnego na szybszy kolejowy (powstawały dworce, kasy, poczekalnie, rozkłady jazdy, wykwalifikowani pracownicy)
- przyroda dostarcza maeriału i podporządkowuje się technice
- zmiany w świadomości społecznej
1) tęskonat za szlacheckim dworkiem, twałymi patriarchalnymi cnotami, trwałymi zasadami moralnymi i religijnymi
2) rzeczywistość napawa optymizmem i wiarą w możliwości człowieka jako wytwórcy, który może dowolnie podporządkować przyrodę swoim celom
3) poglądy pośrednie, pomiędzy 1, a 2
- zmiany w sposobie przeworzenia towarów, przesyłania widaomości i korespondencji
- masowe migracje
- przebudowa Paryża w latach 60 – tych słynna na całą Europę
- rozwój opery (Jezioro łabędzie, Carmen)
- nowoczesne maszyny
- możliwość nauki wśród klas niższych
- socjalizm
- rozwój handlu, kupiectwo
Od romantyków pozytywiści przejęli:
- umiłowanie ojczyzny i przyrody
- motyw dwroku szlacheckiego
- sentymenatlne spojrzenie na sarmatyzm (H. Sienkiewicz)
- szacunek dla romantycznych wieszczów