Boska komedia

Tytuł: Boska komedia

Autor: Dante Alighieri

Czas akcji: noc z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek, 7 kwietnia 1300 r., trwa około tygodnia. Jest to czas walk z papiestwem.

Miejsce akcji: Piekło, Czyściec, Raj

O Boskiej komedii:

„Boska komedia” – zatytułowana przez autora jako Komedia, określenie boska zostało dodane przez potomnych jako wyraz szacunku dla dzieła. Bohaterem i autorem utworu jest Dante, pisał go przez 14 lat, po włosku. Natknął się w swoim życiu na pychę, chciwość i rozpustę, te grzechy spychają go ku złu i postanowił je opisać. Utwór opowiada o wędrówce poety Dantego przez zaświaty, czyli piekło, czyściec i raj. Boska komedia jest odzwierciedleniem wiedzy filozoficznej i historycznej jej czasów. Poznajemy społeczeństwo, którego przedstawicieli Dante spotyka w zaświatach.

Budowa Boskiej komedii:

Kompozycja opiera się na liczbie 3: utwór składa się z trzech części: piekło, czyściec i raj, które przedstawiają wędrówkę Dantego po 3 zaświatach. Każda z tych części składa się z 33 pieśni, a każda część pisana jest tercyną, czyli zwrotką 3 wersową o układzie rymów w sąsiednich strofach aba, bcb,cdc. Łącznie z pieśnią wstępną utwór składa się ze 100 pieśni.

Poeta wędruje oprowadzany przez Wergiliusza (piekło i czyściec) oraz Beatrycze (raj). Ulubionym poetą Dantego jest Wergiliusz, to on pojawia się aby pomóc bohaterowi przejść przez kręgi piekła i czyściec, ale do raju nie ma już wstępu. Pokazuje mu jak dusza ludzka cierpi w zaświatach.

Sceny dantejskie – sceny opisujące męczarnie ludzi w piekle: makabryczne, przerażające, straszne.

Symbolika w Boskiej komedii:

Symbolika liczb:

• 3 – symbol Trójcy Świętej
• 3 bestie (lew, pantera, wilczyca)
• 3 królestwa
• 10 – symbol doskonałości

Alegoryczność postaci:

• pantera – zawiść
• lew – pycha
• wilczyca – chciwość

Obraz zaświatów w Boskiej komedii:

Piekło znajduje się w głębi ziemi i ma postać leju zwężającego się ku dołowi, składa się z 9 kręgów, gdzie przebywają potępieni, rozmieszczeni w zależności od stopnia swoich win. Każdy krąg ma swojego strażnika: Minos, Pluton, Flegjasz, Cerber, Minotaur, Geroin, Anteusz i inni. Dante wędrując z Wergiliuszem zobaczył napis na bramie piekła Ty który wchodzisz żegnaj się z nadzieją. Napis informuje, że stamtąd nie ma już powrotu, każdy kto tam wejdzie ma stracić wszelką nadzieję, co dodatkowo zwiększa siłę cierpień, które nigdy się nie kończą. Ich oczom ukazały się sceny dantejskie, usłyszeli męki ludzi, którzy cierpią przez wieczność( bluźnierstwa i krzyki.) Przed piekłem właściwym znajdowało się przedpiekle (Limbus), gdzie przebywali ludzie wzgardzeni przez boga i szatana, gdyż na ziemi byli obojętni na dobro i zło. Przedsionek był oddzielony od piekła właściwego rzeką Acheront, przez które zmarłe dusze przewoził Charon. Zobaczyli jak ciała ludzkie kąsane są przez osy i glizdy, co było karą dla ludzi obojętnych wobec dobra i zła. Pierwszy krąg zamieszkiwali nieochrzczeni starożytni, którzy nie doznawali cierpień ale mieli smutne miny. Po nich przebywali chciwcy, rozrzutnicy, gwałciciele, samobójcy, zabójcy i oszuści. W  piekle panował straszny wiatr, który targał duszami ludzkimi, a wywoływały był przez skrzydła władcy piekieł, który zamieszkiwał ostatni 9 krąg. Władca przebywał na samym dnie w dziewiątym kręgu. Miał trzy twarze różnego koloru, w paszczach gniótł Judasza, Brutusa, Kasjusza (zdrajcy ojczyzny, Dante uznał, że jest to najcięższy grzech stąd umieścił ich na samym dole). Aby wejść do nieba Dante musi najpierw udać się do czyśćca, gdzie kąpie się w rzece dobrych uczynków. Wergiliusz jest poganinem, więc w dalszą drogę Dante wyrusza z Beatrycze. W piekle panowała atmosfera grozy i cierpienia.

Czyściec wyglądał jak wielka góra z 9 pięter, jej strażnikiem jest Katon. Dusz tam przebywające cierpią ale mają nadzieję dostać się do raju, pokonują kolejne pietra i stopniowo zbliżają się do Boga. Przebywa tam wielu przyjaciół Dantego. Zanim Dante wkroczył do najwyższego nieba stan jego wiary sprawdził św. Piotr i Jakub.

Raj miał postać 9 sfer nieba, położonych wśród gwiazd. W najwyższej sferze Emporium mieszka Bóg. Dusze przebywają w poszczególnych partiach raju, w zależności od wpływów dobra i zła. Gdy Dante spotyka Boga nie jest w stanie opisać jego słów, mówi Dalej fantazja moja nie nadąży.

Przesłanie Boskiej komedii:

• Rozumienie alegoryczne poematu: Dante wędrujący przez zaświaty jest metaforą ludzkiej podróży przez życie, której celem jest odnalezienie cennych wartości, np. mądrości. Dante wędrująca poznaje lepiej siebie i swoją twórczość, która wbrew założeniem średniowiecza ma służyć potomnym, pojawia się tu motyw sławy poety typowy dla starożytności. Alegoryczna wędrówka duszy ludzkiej, która składa się z trzech etapów. Pierwszy to upadek (piekło), następnie oczyszczenie (czyściec), a ostatnim jest obcowanie z Bogiem i osiągnięcie harmonii wewnętrznej (raj).
• Jako wyzwolenie człowieka: Dante wznosi się po szczeblach poznania, aż do najwyższego.
• W utworze zło zostaje potępione, nawołuje się do uczciwego życia bez grzechu i wykonywania dobrych uczynków, gdyż złe są surowo karane. Utwór ostrzega ludzkość, że nie ma winy bez kary
• Bóg jest najwyższą wartością.
• Wrogowie autora są krytykowani w dziele i umieszczani w piekle. Dzięki utworowi Dante mógł wyrównać rachunki i wyrazić swoje poglądy.
• Dante zadaje pytania bliskie każdemu człowiekowi, o istnienie, życie po śmierci.
• Wizja zaświatów Dantego stała się popularna w całej Europie. Aby prawidłowo ją odczytać trzeba posiadać bogatą wiedzę na temat mitów i historii cywilizacji śródziemnomorskiej.

Bohaterowie Boskiej komedii:

Dante – ma 35 lat, (znajdował się w życia wędrówce na połowie czasu) narrator a jednocześnie autor pisze o sobie, spotyka swoich wrogów i rodzinę. To bohater ponadczasowy, gdyż szuka odpowiedzi na ponadczasowe pytania (wartości, kara i nagroda po śmierci). Reprezentuje człowieka (motyw everymena).

Wergiliusz – twórca rzymski, był autorytetem dla Dantego, nazywa go nawet swoim ojcem, a siebie jego synem. Przewodnik po piekle i czyśćcu. Reprezentuje mądrość.

Beatrycze – kobieta, którą Dante kochał, zmarła przedwcześnie mając 25 lat. Była tak ważne dla Dantego, że gdy zmarła uczynił ja przewodniczką po niebie. Kobieta idealna symbolizuje objawienie, uduchowienie, mądrość i łaskę Boga.

Bernard z Clairvaux (1090 – 1153) – święty i wielki Doktor Kościoła,uduchowił miłość, zakładał klasztory. Prowadzi Dantego przed oblicze Boga, co jest ostatecznym triumfem miłości.

Nawiązania do Boskiej komedii:

• Odyseja – Homer, ten sam motyw wędrówki jako życia ludzkiego. Podobnie jak Dante Odyseusz odwiedził zaświaty.
• Dzieje Polski – J. Długosz
• Raj utracony – Milton, przedstawiono wizję zaświatów.
• Komedia ludzka – Balzak, przedstawiono świat ludzi mieszkającym w XIX w. Paryżu, nawiązanie jedynie w tytule.
• Anhelim – J. Słowacki, wędrówka Anhelima z Szamanem przez Syberię
• Nie-boska komedia – Z. Krasiński, obraz rewolucji nawiązuje do scen dantejskich, hrabia Henryk podróżuje podobnie jak Dante w zaświatach. Jest przeciwieństwem Dantego, odnosi porażkę, przeklina poezję. Odpowiada też o braku miłości i tego skutkach.
• Na posąg Dantego – T. Lenartowicz, piekło na ziemi gorsze od tego, które przedstawił Dante.
• Inni: A. Mickiewicz, C.K. Norwid, L. Staff, J. Kasprowicz, Z. Przesmycki

Cechy Boskiej komedii typowe dla średniowiecza i zapowiadające nadejście renesansu:

Streszczenie fragmentów Piekła z Boskiej komedii:

Piekło. Pieśń III

Dante i Wergiliusz docierają do przedpiekla (Limbo), gdzie cierpią ludzie, którym dobro i zło było za życia obojętne. Kara dla nich są ukąszenia os i much. Docierają do rzeki i Charon przewozi ich na drugą stronę. Czytają napis, który głosi:

Przeze mnie droga w miasto utrapienia,
Przeze mnie droga w wiekuiste męki,
Przeze mnie droga w naród zatracenia.
Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki.
Wzniosła mię z gruntu Potęga wszechwłodna,
Mądrość najwyższa, Miłość pierworodna;
Starsze ode mnie twory nie istnieją,
Chyba wieczyste – a jam niepożyta!
Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją”

Zmierzają do miasta utrapienia gdzie dusze cierpią wiekuiste męki. Bramę stworzyła Trójca Święta. Dante popada w przerażenie, uspokaja go dopiero Wergiliusz kładąc dłonie na jego głowie. Po wejściu słyszą westchnienia, płacz i okrzyki gniewu.  Wergiliusz stwierdza, że przebywają tu dusze tych, których Bóg i czart równo się wyrzekli, ponieważ na ziemi bez hańby żyły i bez cześci.

Wnioski:

• człowiek za życia musi myśleć o tym gdzie trafi po śmierci,
• do piekła trafiają potępione dusze, które cierpią za grzechy
• w piekle nie ma nadziei

Piekło. Pieśń V

Dante i Wergiliusz docierają do drugiego kręgu, którego strażnikiem jest Minos. Pełni role sędzi, który wysłuchuje dusz i przesadza gdzie mają się udać. Przebywają tu dusze, które zgrzeszyły zmysłowością. Spotykają królową Semiramidę (zabiła męża by objąć władzę), królowa Dydonę (złamała przysięgę daną zmarłemu mężowi przez miłość do Eneasza), Kleopatrę, Helenę i Parysa, Achillesa i Tristana. Następnie Dante rozmawia z dwiema duszami: Francesca de Rimini i Paolo Malatesta. Były to osoby żyjące w czasach Dantego. Opowiedziały mu o swojej zakazanej miłości. Francesca zakochała się w Paolo, który był bratem jej męża. Czytali wspólnie legendę, w której Ginewra całuje Lancelota, w tym momencie oni także się pocałowali i dopuścili się zdrady. gdy mąż Franczeski dowiedział się o wszystkim zabił kochanków.

Piekło. Pieśń XXXIV

Dante i Wergiliusz zbliżają się do ostatniego kręgu piekła, gdzie zamieszkuje Lucyfer ( łac. lux – światło, czyli niosący światło). Przechodzą przez gęsta mgłę, Wergiliusz ostrzega przyjaciela że przyda mu się odwaga i przedstawia swego przyjaciela Lucyferowi. Lucyfer jest olbrzymi i strasznie brzydki, połowa jego ciała znajduje się w lodzie. Ma trzy twarze, środkowa jest czerwona, prawa żółta, lewa czarna, głowy łączą się w jedną na grzbiecie. Pod twarzami znajdują się3 pary błoniastych skrzydeł, które wieją lodowatym wiatrem. Ma 6 oczu z których płynął łzy i trzy szczęki plujące krwawą ślina. Trzech zdrajców ojczyzny jest mielonych w pyskach Lucyfera: Judasz Iskariota, Brutus i Kasjusz.

Wnioski:

• wyobrażenie o Lucyferze typowe dla średniowiecza
• najohydniejsza istota skupia w sobie wszystkie najgorsze cechy