Cechy średniowiecza

Odmienność Europy wschodniej i zachodniej:

W 1054r. doszło do schizmy, czyli ostatecznego rozłamu kościoła chrześcijańskiego na część wschodnią i zachodnią. Różnice pogłębiały się przez odmienne modele kulturowe i społeczne, mieszkańców dzieliły poglądy i ustrój.

Średniowieczny uniwersalizm:

• Uniwersalizm wynikał z dominacji kościoła, jedna wiara chrześcijańska dla wszystkich. Gdziekolwiek docierały idee chrześcijańskie kultura przybierała podobną formę a filozofia, sztuka i literatura podejmowały te same problemy i motywy. Cała kultura dążyła do harmonii i porządki. Wystąpienie teocentryzmu ? wszystko skupia się na jednym bogu, wszystkie sprawy, wartości i sfery kultury. Bóg znajduje się w centrum zainteresowania człowieka, to on stworzył świat i jest uosobieniem dobra i piękna
• Łacina językiem liturgicznym i międzynarodowym.
• Ustrój feudalny jednakowy dla wszystkich, oparty na hierarchii społecznej.
• Władza papieża (duchowa) i cesarza (świecka) z reguły była ze sobą ściśle powiązana.
• Hierarchiczność opierająca się na przekonaniu, że możemy wyróżnić pewną uporządkowaną strukturę, np. struktura feudalna, kościelna. Wiązała się z ideą pośrednictwa, z której wynikało przekonanie, że osoby znajdujące się na dnie hierarchii potrzebują pośrednika, np. Matka Boska, aby porozumiewać się z Bogiem.

Hasła średniowiecza:

• Memento mori (Pamiętaj o śmierci) – zawołanie miało odzwierciedlenie w średniowiecznym stylu życia, które powinno przygotowywać do śmierci (Preparatio ad mortem) i zbawienia.
• Ad moriam Dei gloriam – ku większej chwale bożej. Zasadniczym celem człowieka jest zwiększenie bożej chwały, co objawiało się w literaturze i sztuce, które poświęcono Bogu.

Ustrój feudalny i jego konsekwencje:

W strukturze społecznej na czele stoi rycerstwo i duchowieństwo, a poddani to mieszczanie i chłopi. Poddani żyli na skraju nędzy a rycerze w rozpuście. Między innymi dlatego średniowiecze nazywane jest epoką kontrastu i surowości. Ludzie wierzyli w Boga ale jednocześnie we wróżby, czarodziejskie postacie, demony, smoki, wróżbiarstwo i astrologów. Byli na bakier z kulturą. Ludzie mieli problemy z higieną. Czczono kobiety, duchowieństwo ulegało demoralizacji.

Każdy stan wyróżniał się strojem. Pochwała życia i świata nie była w dobrym tonie. Wieki średnie to czas okrucieństwa, tortur, czarownic i biedy. To epoka smutna, posępna i melancholijna, a przyczyn tego należy doszukiwać się w jej religijnych założeniach i licznych kataklizmach, zarazach, głodzie i wojnach.Wartość kobiety mierzono wysokością jej posagu.

Rola kościoła w epoce średniowiecza:

Kościół pełnił rolę strażnika jedynej wiary i silnie wpływał na politykę państw. Ponadto działał jako instytucja zakładając szkoły i uniwersytety. Kościół posiadał ogromne majątki i władzę nad władcami, to kościół koronował władców i nakładał na nich ekskomunikę. Klasztory pełniły rolę szkół i bibliotek ale rozwijało się tam także życie kulturalne, wprowadzano innowacje ekonomiczne i gospodarcze.

W Kościele panuje hierarchia, uzasadniano ją doskonałym porządkiem, który wynikał z doskonałego tworzenia świata. Na samym szczycie znajduje się Chrystus. Na czele hierarchii kościelnej stoi papież, następnie biskupi, duchowni, mnisi i na końcu wierni. W kościele głosi się prawdę, że jest jeden bóg i jedna wiara a celem życia ? zbawienie. Życie ludzkie jest podporządkowane zbawieniu. W każdej chwili należy pamiętać o śmierci – łac. memento mori.

Drugą najważniejszą grupą społeczną obok duchowieństwa było rycerstwo, które zamieszkiwało zamki. Urządzano liczne turnieje i uczty.  W miastach rozwijał się handel ale często wybuchały bunty i epidemie.

Dawcą dobra jest Bóg a zła szatan. Takie widzenie świata powodowało pogardę dla wszystkiego, co cielesne i doczesne Podziwiano męczenników i świętych. Czczono relikwie i wierzono w moc pielgrzymowania. Najważniejsze stało się to, co ma nadejść po śmierci i właśnie wskutek tego światopoglądy zaczęto organizować krucjaty, czyli wyprawy krzyżowe. Zapoczątkował je w 1095 r. papież, wzywając wszystkich chrześcijan do zjednoczenia i podjęcia wysiłku wyzwolenia Ziemi Świętej z rąk pogan. Trwały do XII w. a ich wynikiem było utworzenie chrześcijańskiego Królestwa Jerozolimy. Znanym polskim krzyżowcem był Henryk, syn Bolesława Krzywoustego.

Władza należała do cesarstwa i papiestwa. Cesarstwo chciało nie tylko rządzić ale także decydować w sprawach religijnych. Spory pomiędzy kościołem a państwem u schyłku średniowiecza, zachwiały powagą tych władz. Nie spowodowały rozłamu w religii ale z pewnością stały się podstawą do późniejszego kryzysu w XVI w.

Wydarzenia historyczne polskiego średniowiecza:

• 966 ? przyjęcie chrześcijaństwa przez Polskę i pojawienie się kraju na europejskiej scenie politycznej
• Budowanie monarchii piastowskiej przez Bolesława Chrobrego
• Załamanie się monarchii Bolesława Chrobrego
• Odbudowanie organizacji państwowej i kościelnej w XI w. przez Kazimierza Odnowiciela
• 1138 r. ? rozbicie dzielnicowe za sprawą Bolesława Krzywoustego
• Koronacja Władysława Łokietka ? 1320 r. ? trwałe zjednoczenie Polski
• Działalność Kazimierza Wielkiego, ostatniego z Piastów
• XV w. ? unia polsko-litewska za sprawą Jagiellonów
• Procesy społeczno-kulturowe polskiego średniowiecza:
• Chrystianizacja kraju
• Przyswajanie cywilizacji europejskiej i zespalanie jej z kulturą rodzimą
• Rozwinięcie się ponadplemiennego poczucia narodowej wspólnoty
• Procesy przemian rodzą konflikty religijne, międzyplemienne i społeczne
• Obcy a potem rodzimi duchowni przenoszą do Polski kulturę europejską
• 1364 r. założenie akademii przez Kazimierza i jej późniejsze odnowienie przez Władysława Jagiełłę. Rola Akademii Krakowskiej: Jest to uczelnia znana w Europie dzięki wydziałowi prawa międzynarodowego, wydziałowi matematyczno-astronomicznemu i wykładowcom: Stanisław ze Skalbmierza, Paweł Włotkowic, Marcin Król z Żurawicy, Jan z Głogowa, Wojciech z Brudzewa, Marcin Bylica, Marcin Biem z Olkusza. Dzięki Akademii Kraków stał się centrum życia intelektualnego.

Osiągnięcia kultury polskiej epoki średniowiecza:

• ukształtowanie się jednego języka ogólnonarodowego z języków plemiennych
• przezwyciężenie panowania łaciny w piśmiennictwie i literaturze
• rozwój szkolnictwa: szkoły klasztorne i katedralne, Akademia Krakowska
• u schyłku średniowiecza kształcili się już nie tylko duchowni ale także przyszli rycerze a także synowie szlacheccy i synowie możnych mieszczan
• piękne zabytki architektury romańskiej i gotyckiej oraz dzieła z dziedziny rzeźby i malarstwa