Adam Mickiewicz (1798-1855) – urodził się 24.XII.1798r. w Zaosiu na dawnych ziemiach litewskich.
Wychowywał się w Nowogródku. Jego ojciec Mikołaj był zdeklasowanym szlachcicem herbu Poraj, pracował jako obrońca sądowy. W 1815r. po ukończeniu miejscowej szkoły prowadzonej przez dominikanów, udał się na studia filozoficzno-historyczne do Wilna.
Utrzymywał się ze stypendium, które po ukończeniu studiów w 1815r. musiał odpracować w szkole powiatowej w Kownie (1819-1823) jako nauczyciel. W czasie studiów wpływ na kształtowanie się jego osobowości mieli, np. filolog klasyczny Ernest Groddecki, historyk i teoretyk literatury Zenon Borowski oraz historyk Joachim Lewelski.
W 1817r. wspólnie z Tomaszem Zanem, Janem Czeczotem, Józefem Jeżewskim, Onufrym Pietreszkiewiczem, Franciszkiem Malerskim założył tajne Towarzystwo Filaterów (Miłośników Cnoty) o bardzo ostrym regulaminie, którego konsekwentnie przestrzegano (kary), a miał on na celu prowadzić do samokształcenia.
Mickiewicz uczestniczył także w młodzieżowym związku bratnim, gdzie zdobywał umiejętności kierowania tajną organizacją. Literackim wyrazem tej atmosfery stała się Pieśń filaretów. Naukę historii, literatury i prawa w Kownie rozpoczął mając 23 lata.
Utwory Mickiewicza pochodzące z czasów studenckich stanowiły kontynuację artystycznych i myślowych założeń oświecenia. Świadectwem nowych tendencji stała się Oda do miłości (1820), był to utwór klasyczny i romantyczny jednocześnie.
Lata spędzone w Kownie były okresem załamania psychicznego: rozczarowanie pracą w szkole, śmierć matki, nieszczęśliwa miłość do Marii Wereszczakówny, która w 1821r. zawarła małżeństwo z Wawrzyńcem Puttkamerem. Zakochana w poecie Maria została zmuszona do ratowania podupadającego majątku rodziców, była uosobieniem romantycznego ideału miłości.
Kolejnym doświadczeniem Mickiewicza był kontakt z folklorem. Znajomość ludowych (zwłaszcza białoruskich) pieśni, baśni, podań i obrzędów przyszły poeta wyniósł już z rodzinnego domu (służąca Gąsiewska), a następnie nieustannie je wzbogacał. W formach narodowej kultury dostrzegł wyraz tradycji i źródło inspiracji do tworzenia nowego typu poezji, np. Ballady i romanse (1822r- narodziny romantyzmu w Polsce) wydanej w I tomie Poezji. W okresie wileńsko-kowieńskim powstały także II i III część Dziadów (1823) oraz Grażyna, które ukazały się w II tomie Poezji.
W 1823r. po wykryciu organizacji filomackich Mickiewicza wraz z grupą przyjaciół osadzono w zamienionym w więzienie klasztorze bazylianów w Wilnie. W 1824r. na wniosek senatora Nowosilcowa opuścił Litwę, został skazany na osiedlenie w głębi Rosji. Poręczył za niego Joachim Lewel.
Z Wilna wyjechał do Petersburga, gdzie poznał dekabrystów, a następnie do Odessy, gdzie miał być nauczycielem, często bywał na salonach.
Na koniec udał się do Rosji. Zaprzyjaźnił się z literatami – spiskowcami: Konrad Rylejew, Aleksander Bestużew, Aleksander Puszkin, Nikołaj Polewoj, Piotr Wiazierski. Bywał na salonach rosyjskiej elity intelektualnej, np. Zenaidy Wołkońskiej. Latem 1825r. odbył wycieczkę na Krym, gdzie zetknął się z kulturą orientalną i egzotycznym krajobrazem. Wtedy ukształtował się jako romantyczny poeta narodowy.
Doświadczenia tego okresu zaowocowały: Sonety odeskie, Sonety krymskie. Podczas pobytu w Moskwie w latach 1925-1928 przyjaźnił się z pianistką M. Szymanowską oraz myślał o poślubieniu K. Jeanisch. W 1828r. powstała powieść poetycka Konrad Wallenrod.
W maju 1829r. opuścił Rosję i rozpoczął prawie dwuletnią wędrówkę po Europie. Udał się do Hamburga, potem Berlina, gdzie uczęszczał na wykłady niemieckiego filozofa G.W.F.Hegla, a następnie odwiedził Drezno, Pragę (spotkanie z czeskim poetą Vaclavem Hanką), Karlowe Vary (spotkanie z Antonim Odyńcem, towarzyszem dalszej podróży), Weimar (słynna wizyta u Goethego), Bonn (wizyta u Augusta W.Schlegla), Szwajcarię, przełęcz Splügen – do Wenecji, Florencji o Rzymu, gdzie nawiązał romans z hrabianką E.Ankwiczówną, tutaj także powstał cykl tzw. liryków rzymskich.
Potem udał się do Neapolu, na Sycylię, do Genewy (spotkanie z Zygmuntem Krasińskim, wycieczka w Alpy) i z powrotem do Rzymu (przeżycia religijne), gdzie w grudniu 1830r. dowiedział się o wybuchu powstania listopadowego, do którego chciał się przyłączyć. W czerwcu 1931r. przybył do Paryża, a stąd pod przybranym nazwiskiem (Adam M ühl) został skierowany przez Legację Polską do Warszawy. W sierpniu dotarł do Wielkopolski, jednak widząc zbliżającą się klęskę powstania zrezygnował z walki. Literackim rezultatem tych doświadczeń były napisane w 1831r. wiersze o tematyce powstańczej: Śmierć pułkownika, Nocleg, Reduta Ordona.
W Polsce pozostał do 1832r. bawiąc na ziemiańskich dworach, np. Górzeńskich w Śmiłowie. Tutaj nadychał się polszczyzny i zebrał wiele informacji do Pana Tadeusza. Następnie 3 miesiące spędził w Dreźnie, wtedy to powstaje Dziadów cz. III z nasyconym rosyjskimi realiami Ustępem i wierszem Do przyjaciół Moskali (1832) oraz fragmenty przekładu Giaura G.Byrona. Z częścią uchodźców polskich poeta wyjechał do Paryża, siedziby Wielkiej Emigracji, gdzie z niewielkimi przerwami spędził resztę tułaczego życia.
Nawiązał bliskie stosunki z francuskim środowiskiem artystycznym i intelektualnym, np. rzeźbiarz Dawid d’Angers, poeta H.F.Lamennais, historykiem Ch.de Montalambertem, odnowił znajomość ze Słowackim. Był członkiem Towarzystwa Literackiego Towarzystwo Litewskie i Ziem Ruskich, Towarzystwo Pomocy Naukowej… Obserwuje polityczne życie, przemyślenia na temat roli Polski w świecie oraz tęsknotę za ojczyzną stały się inspiracją do napisania Ksiąg narodu polskiego i Księgi pielgrzymstwa polskiego (1832) oraz artykułów ogłaszanych w Pielgrzymie Polskim, którego przez pewien okres był także redaktorem (kwiecień-czerwiec 1833). Wskrzeszał wartość narodowej historii, tworząc Pana Tadeusza (1833, wydany w 1834). Zagłębiając się w lektury dzieł mistycznych stworzył m.in. cykl uniwersalnych aforyzmów, pt. Zdania i uwagi (1833-1834).
W 1834r. ożenił się z córką słynnej piosenkarki Marii Szymanowskiej – Celiną, która urodziła mu sześcioro dzieci. Trudna sytuacja materialna zmusiła go do napisania po francusku dwu dramatów: Konfederaci barscy i Jakub Jasiński (1836), których jednak nie wystawiono.
Na rok akademicki 1839/40 przeniósł się do szwajcarskiej Lozanny, gdzie stworzył cykl liryków, zwanych lozańskimi: Gdy tu mój trup, Nad wodą wielką i czystą, Snuć miłość, Polały się łzy. W 1840r. objął nowo utworzoną katedrę literatur słowiańskich w College de France w Paryżu, gdzie pracował cztery lata. Wspólnie z Julesem Micheletem i Edgarem Quinetem reprezentowali grono demokratycznej i postępowej profesury. Propagował antymonarchistyczne idee napoleońskie i mistyczną naukę Andrzeja Towiańskiego, przez co w 1844r. władze francuskie zawiesiły jego działalność profesorską.
Z Towiańskim poeta zetknął się latem 1841r., zapowiedział on rychłą odnowę Europy i powrót emigrantów do swych krajów. Towiański miał dobroczynny wpływ na psychicznie chorą żonę poety.
Wkrótce Mickiewicz stanął na czele koła Sprawy Bożej zrzeszającego towiańczyków, a po jego rozłamie w 1746r. założył własne radykalniejsze polityczne i społecznie koło. W 1848r. udała się do Rzymu, gdzie starał się pozyskać papieża Piusa IX dla swoich idei patriotycznych – zabiegał mianowicie o poparcie dla Wiosny Ludów.
W 1848r. udał się do Rzymu, gdzie zaczął organizować legiony polskie. Dla legionu napisał radykalny program i nazwał go Składem zasad. Kilkunastoosobowy legion, nie uzyskawszy poparcia przemaszerował manifestacyjnie z Rzymu do Mediolanu, gdzie został podporządkowany władzom Lombardii i przez rok walczył z Austriakami.
Poeta powrócił do Paryż, a w 1849r. założył dziennik Tribune des Peuples (Trybuna Ludów), w którym głosił radykalny program społeczny, polityczny, budowany na fundamencie swoistego socjalizmu. Wkrótce został zmuszony przez ambasadę rosyjską i władzę francuską do rezygnacji z redakcji. W 1851r. został usunięty z katedry.
W 1852r. został bibliotekarzem w paryskiej Bibliotece Arsenału, gdzie zamieszkiwał wraz z żoną i gromadką dzieci. Po śmierci żony w 1855r. zostawił nieletnie dzieci w Paryżu i jesienią wyjechał do Konstantynopola (Istambuł) by swoim autorytetem wesprzeć akcję formowania oddziałów, tzw. kozaków ottomańskich, którzy mieli wziąć udział w walce z Rosją.
Rozgoryczony politycznymi tarciami (stronnictwo Czartoryskich próbowało podporządkować sobie powstające w Turcji polsko-kozackie oddziały, czemu to się przeciwstawił). Zmęczony psychiczni i fizycznie uległ atakowi cholery. Zmarł 26 listopada 1855r w Konstantynopolu. Po upływie kilku miesięcy zwłoki poety przywieziono do Paryża, założono na cmentarzu polskim w Montmorency. W roku 1890 zwłoki sprowadzono na Wawel.
Adama Mickiewicza uznaje się za jednego z najwybitniejszych twórców romantyzmu polskiego, narodowego wieszcza, duchowego przywódcę Polaków, o którym Krasicki powiedział: My z niego wszyscy.