Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841) Pochodził z rodziny ziemiańskiej, dość zamożnej, znaczącej i licznej. Był najstarszy z piętnaściorga dzieci. Ojciec, człowiek światły, oddał go w dwunastym roku życia do Szkoły Rycerskiej w Warszawie, którą młody Niemcewicz opuszcza jako porucznik i zostaje jednym z adiunktów komendanta Szkoły, księcia Adama Czartoryskiego. Przy boku księcia w Warszawie, a potem w rezydencji Czartoryskich w Puławach podjął Niemcewicz pierwsze literackie prace przekładowe. Z księciem też, lub na jego zlecenie jeździł kilkakrotnie za granicę, zwiedzając prawie całą Europę. Wybrany posłem inflandzkim na Sejm Czteroletni, brał w nim czynny udział, popierając stronnictwo patriotyczne. Uczestniczył też w potajemnych naradach nad projektem Konstytucji uchwalonej 2 maja 1791r. Był w tym czasie jednym z redaktorów czasopisma patriotów Gazety Narodowej i Obcej. Po zwycięstwie Targowicy, wyjechał za granicę i uczestniczył tam w przygotowaniu do insurekcji. Był adiunktem i sekretarzem Tadeusza Kościuszki, wraz z nim został ranny w bitwie pod Maciejowicami i uwięziony w Petersburgu. Uwolniony przez następnego cara Rosji, Pawła I, wraz z Kościuszką wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Do kraju na stałe wrócił w 1807r. po utworzeniu Księstwa Warszawskiego i brał czynny udział w życiu społecznym i kulturalnym, m.in. był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Po klęsce powstania listopadowego wyemigrował do Paryża. Mimo podeszłego wieku uczestniczył w życiu politycznym i kulturalnym Wielkiej Emigracji. Współzałożyciel Biblioteki Polskiej w Paryżu, która istnieje do dziś. Spośród obfitej twórczości literackiej Niemcewicza szczególną rolę odegrały Powrót posła oraz napisane u progu XIX w. Śpiewy historyczne. Wielokrotnie wydawane i śpiewane w całym kraju, kształtowały świadomość narodową i historyczną, budząc szacunek dla przeszłości i wolnościowych tradycji zniewolonego narodu. Zwano go człowiekiem Polską. Był też autorem satyr i bajek politycznych.
Powrót posła
Gatunek: powieść
Powrót posła jako pierwsza polska powieść patriotyczna
Akcja sztuki została ściśle powiązana z aktualnymi wydarzeniami politycznymi. Jej bohaterowie dyskutują o zniesieniu liberum veto i wolnej elekcji, o poprawie doli chłopów. Oczywiście liczą się tylko argumenty zwolenników reform. To co mówią ich przeciwnicy jest bezlitośnie ośmieszane. Komedię polityczną wpisał Niemcewicz w stary schemat intrygi miłosnej. Charaktery bohaterów są uproszczone, a często sprowadzane do jednej cechy podkreślonej nazwiskiem, np. Gadulski, Szarmancki
Charakterystyka dwóch obozów politycznych w Powrocie posła
obóz konserwatywny | obóz patriotyczny |
Szrmancki
Starosta Gadulski Starościna |
Podkomorzy
Podkomorzyna Walery |
Starosta Gadulski
- bierność polityczna
- brak rozeznania w polityce zagranicznej
- gadulstwo
- obrońca liberum veto, które zapewniało przekupstwo na Sejmach
- zwolennik wolnej elekcji
- konserwatyzm w poglądach
- trwanie przy tym co nie jest najlepsze
- wrogi stosunek do innowacji
- skąpi na posag dla córki
- miłość nie decyduje o związku małżeńskim
- popiera szlachecką samowolę
- dobry poseł to taki, który dużo mówi nie ważne co
- głupota, zacofanie, ignorancja edukacji
- Sejm powinien odbywać się jak najrzadziej co gwarantuje brak zmian
Szarmancki
- fircyk,zalotnik, uwodziciel
- materialista, łowca posagów
- nie interesuje się ważnymi sprawami politycznymi
- pogoń za modą, zabawami, przyjemnością
- brak patriotyzmu,
- konserwatyzm
Starościna:
- kosmopolityzm
- życie w duchu sentymentalnych romansów, stosował liczne zwroty francuskie
- ignorancja dla poprawności językowych
Charakterystyka stronnictwa patriotycznego
- chęć uchwalenia Konstytucji, reform, zmian
- postępowy, chcą stworzyć nowy program społeczno-polityczny
- kraj potrzebuje dobrych ustawa
- przeciwnicy liberum veto
- dobre stosunki z sąsiadami
- dostrzegają wady narodowe, trzeźwo osądzają rzeczywistość
- potępiają kosmopolityzm, nie są ksenofobami
- czerpią z zagranicy to co dobre
- kładą nacisk na edukację
- na zasadzie bezinteresowności służą ojczyźnie
- ograniczenie władzy szlacheckiej
- umocnienie władzy królewskiej
- wyznają zasadę wolności społecznej
- potępiają gadulstwo posłów
- Dom zawsze powinien ustępować Ojczyźnie
- Niech każdy ma szczęśliwość powszechną w pamięci i miłość własną kraju miłości poświeci!
Specyfika komedii politycznej
Komedia polityczna – jest to odmiana komedii, która ośmiesza zjawiska społeczne, postawy polityczne, metody rządzenia, stronnictwa polityczne. Cechuje ją aktualność, doraźność wynikająca z sytuacji bieżącej.
Komedia Powrót posła realizowała oświeceniowe hasło bawiąc uczyć. Scena pełniąca w XVIII w. rolę publicznej trybuny, służyła celom agitacji polityczno-społecznej. Zadaniem twórców było przekonanie społeczeństwa do konieczności przeprowadzenia reform.