Pan Tadeusz – streszczenie

Tytuł: Pan Tadeusz

Autor: Adam Mickiewicz (1798-1855) – urodził się na Litwie, w Zaosiu koło Nowogródka. Studiował w Wilnie. Z powodu działalności politycznej musiał opuścić Litwę i już nigdy tam nie powrócił. Na emigracji w Paryżu powstało największe dzieło poety – „Pan Tadeusz”.

Gatunek: epopeja

„Pan Tadeusz” powstał jako wyraz tęsknoty poety za krajem lat rodzinnych, za krajem lat dziecinnych.

Geneza Pana Tadeusza w świetle epilogu:

Epilog mówi o okolicznościach powstania Pana Tadeusza:

• Autor jest w Paryżu na emigracji
• Ujawnia tchórzostwo emigrantów
• Wyobcowanie powoduje tęsknotę za ojczyzną
• Przerażające wieści z Polski
• Ojczyzna porównana do cmentarza
• Chce zaproponować emigrantom powrót do kraju lat dziecinnych
• Jedynym pocieszeniem emigrantów jest rozmyślanie o przeszłości
• Zbyt świeże rany mówiące o przegranej powstańców nie są poruszane, woli się o tym zapomnieć
• Nie ma sił mówić o przegranej Polski
• Rozważania na temat przyszłego wyzwolenia kraju, wtedy będzie można mówić nawet o tym, co jest bolesne
• Polacy czują się nie proszonymi gośćmi we Francji
• Wychwalają ojczyznę, gdyż ludzie są w niej lepsi, bo są do siebie przywiązani, szczerzy i uczciwi
• Bardzo dobrze znali swój kraj lat dziecinnych
• Mickiewicza zainspirowali przyjaciele

Świat przedstawiony w Panu Tadeuszu:

Akcja trwa 5 dni: 3 dni 1811r. i 2 dni 1812r. Mickiewicz dokonał połączenia cech wiosny oraz lata i jesieni. Nie jest wierny realiom naturalnym.

Granice Soplicowa: rzeka Niemen, Wilno, Nowogródek, Petersburg

Soplicowo to świat samowystarczalny. Kraina mlekiem i miodem płynąca. To gospodarstwo serdecznie przyjmujące gości. W utworze pojawiły się informacje o komecie nad Soplicowem, gdzie wtedy był zajazd. Kometa była symbolem nieszczęścia, którym w tym wypadku była klęska Napoleona. Szczególnie modne były polowania, w książce były dwa na niedźwiedzia i na jedno na zająca. Ważne było też zachowanie przy stole.

Wątki miłosne:

• Telimena z Panem Tadeuszem i Hrabią
• Zosia – Sak, pan Tadeusz, Hrabia
• Assesor – Tekla
• Rejtan – Telimena
• Ewa – Jacek Soplica

Inne wątki:

• historia Dobrzyńskich
• spór o zamek
• historia Horeszków
• kampania napoleońska
• opowieść o Domejce i Dowejce

Bohater pierwszoplanowy to nie postać tytułowa, lecz ks. Robak. Tadeusz buduje strukturę kompozycyjną dzieła, jego oczami widzimy świat.

Szlachta polska i jej obyczaje w Panu Tadeuszu:

Soplicowo jest samowystarczalnym miejscem, pełnym dobrobytu i szczęśliwości. Na zewnątrz przychodzi się pa nauki, z zewnątrz przychodzi wróg i nadzieja na wolność. W sporze o zamek bardziej liczy się honor. Sędzia przebiegle gości u siebie Podkomorzego, gdy ten sądzić będzie sprawę. Okazuje się, że Jacek Soplica zabił w afekcie. Szlachta kultywuje pewne obyczaje, zarówno złe jak i dobre.

Złe obyczaje:

• próżność,
• duma
• wygórowane ambicje,
• pijaństwo,
• kłótliwość
• zajazdy

Pozytywne obyczaje:

• gościnność
• kultywowanie dawnych tradycji
• grzybobrania, polowania
• spożywanie posiłków
• wprowadzanie kobiet w towarzystwo
• grzeczność
• uroczystości zaręczyn
• obyczajowość związana z pracą na roli
• podawanie czarnej polewki
• nadawanie przydomków
• polonez jako taniec rozpoczynający zabawę

Jest to środowisko szlacheckie bardzo bogate w obyczaje. Pilnowano tradycji narodowych i podtrzymywano dawną obrzędowość. Polska do dziś uchodzi za kraj bardzo gościnny.

Historia w Panu Tadeuszu:

Informacje o historii pojawiają się:

• uczta,
• spowiedź Robaka
• opisy obrazów i zegara oraz tabakierki
• koncert Jankiela

Postacie historyczne:

• Napoleon Bonaparte
• Jan III Sobieski
• Dąbrowski
• Małachowski
• Kościuszko
• Jasiński
• Kosak
• Rejtan

Historia w utworze budzi ducha narodowego. Utwór kończy się marszem na Rosję, a nie odwrotem Francuzów. Historia służy krzepieniu serc.

Analiza Inwokacji w „Panu Tadeuszu”:

• epitet: panieński rumieniec,
• porównanie: Ty jesteś jak zdrowie
• przerzutnia: I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu Iść …
• ożywienie: grusze siedzą
• uosobienie: panieńskim rumieńcem dzięcielina pała

Dwór w Soplicowie:

Dwór stał nad brzegiem strumienia, na niewielkim pagórku, w gaju brzozowym. Był z drewna ale na podmurowaniu ściany były pobielone. Bramy na podwórze otwarte, co świadczyło o gościnności gospodarzy. Samo obejście było uporządkowane. W dworze wisiały obrazy przedstawiające: Tadeusza Kościuszkę, Rejtana, Jakuba Jasińskiego, Korsaka. W kącie stał zegar, który wybijał kuranty w takt mazurka dąbrowskiego.

Czym jest grzeczność?

„… Bo sędzia w domu dawne obyczaje chował.

I nigdy nie dozwalał, by chybiono względu Dla wieku, urodzenia, rozumu, urzędu;

Tym ładem mawiał, domy i narody słynął,

Z jego upadkiem domy i narody giną”

Księga XIII

1. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja 1791r.
2. Konfederacja Targowicka 1792r.
3. Rzeź Pragi (wojna polsko-rosyjska) 1792r.
4. Tułaczka żołnierza polskiego 1797r.
5. Formowanie się legionów polskich we Włoszech.

Rozprawka „Dwór w Soplicowie ostoją polskości”:

Uważam, ze dwór w Soplicowie jest ostoją polskości. Świadczą o tym następujące fakty:

Po pierwsze dwór miał typowo polski wygląd. Stał na wzgórzu wśród topoli, zbudowany został z drewna ale na podmurówce. Otwarte bramy zapraszały strudzonego wędrowca.

Po drugie umeblowanie świadczyło o tym, że gospodarze czują się Polakami. Na ścianach wisiały obrazy wielkich patriotów: Kościuszki, Rejenta, Jasińskiego i Korsaka. Zegar stojący w kącie wybijał kuranty w takt mazurka Dąbrowskiego. Najwybitniej świadczył o tym, że duch wolności w narodzie polskim nie zaginał.

Po trzecie Soplicowie przestrzegali zasad gościnności i grzeczności staropolskiej. Każdego uszanowano według jego urzędu, stanu, urodzenia i wieku. Dewizą życiową sędziego było „Tym ładem (…) domy i narody słynął z jego upadkiem domy i narody zginą …”

Przytoczone powyżej argumenty potwierdzają fakt, że dwór w Soplicowie był ostoją polskości.

Jacek Soplica – nowy typ bohatera romantycznego:

Zakon Bernardynów to zakon kwestarzy. Jacek Soplica powraca do Soplicowa, aby zorganizować powstanie. Uważa, że sprawą honoru jest przepędzenie Moskali z Polski i w wolnym kraju przyjąć oddziały Napoleona. Chce też aby zażegnano prywatne kłótnie (zajazdy).

Więc nie dość gościa czekać nie dość i zaprosić Trzeba czeladkę zebrać i stoły pownosić. A przed ucztą potrzeba dom oczyścić ze śmieci, Oczyścić dom, powtarzam oczyścić dom, dzieci

Cechy wspólne Jacka Soplicy i bohatera romantycznego:

• metamorfoza,
• wielka tragiczna miłość, która nie może się spełnić
• śmierć przed zobaczeniem wyniku swoich działań
• jego tragizm polega na tym, że nie może powiedzieć synowi kim jest
• postać tajemnicza
• bogate życie wewnętrzne

Inne cechy Jacka Soplicy:

• bohater romantyczny nie miał tyle pokory, co Jacek Soplica, w drugim etapie swojego życia kieruje się racjonalizmem
• ma za sobą hulaszczą przeszłość
• zabójstwo Stolnika podobne jest do bohatera romantycznego, nie działa sam lecz wśród szlachty

Bohater w Panu Tadeuszu jest zbiorowy – szlachta polska. Ta szlachta nie jest już sarmacka, charakteryzuje się nieszkodliwym dla ojczyzny charakterem. Podczas decydującego sprawdzianu łączą się, np. Gerwazy, który spiskuje ale przede wszystkim jest patriotą. Mimo indywidualnych wad zostali ukazani jako patrioci. Są gotowi do walki i kontynuują tradycję. Podtytuł Ostatni … przestrzega, że niektóre dobre obyczaje giną ale właśnie też złe giną, np. zajazdy. Nie są kosmopolitami, za wyjątkiem Telimeny i Hrabiego. Autor zaprezentował bardzo wiele szczegółów.