Ramy czasowe:
Okres dziejów najstarszej cywilizacji, od około 4000 r. p.n.e. do IV- V w .n.e. Za koniec tego okresu przyjmuje się często rok 476, czyli datę upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Wyróżniony okres obejmuje około 4400 lat i jest wewnętrznie bardzo zróżnicowany.
W czasie trwania starożytności wyodrębniły się dwie tradycje, które do dziś są uznawane za podstawy literatury europejskiej:
- antyczna, czyli grecka i rzymska,
- biblijna, czyli judeochrześcijańska.
Nazwa epoki:
Słowem starożytność lub antyk (z łac. antiguus – dawny) określamy pierwszą z dziesięciu epok literackich.
Termin starożytność obejmuje dorobek wielu najstarszych cywilizacji:
a) cywilizacje starożytnego Wschodu:
- Mezopotamia – kraina leżąca na Bliskim Wschodzie w dorzeczu Tygrysu i Eufratu. Na jej terenach znajdowały się kolejno różne państwa. Najbardziej znanym władcom jest Hammurabi, który stworzył słynny kodeks składający się z 282 paragrafów. W III tysiącleciu p.n.e. wynaleźli pismo klinowe. Znaki przypominające kliny odciskano na miękkich tabliczkach glinianych.
- Egipt – jedna z najwspanialszych i najbardziej rozwiniętych cywilizacji. Do dziś zachował się wiele zabytków sztuki egipskiej, w tym najsłynniejsze piramidy i świątynie. Egipcjanie używali kolejno hieroglifów (pismo obrazkowe), pisma hieratycznego oraz pisma demotycznego. Kolorowymi znakami zdobili pomniki i budowle.
- Indie – cywilizacja rozwinęła się na Półwyspie Indyjskim. To tam zrodził się hinduizm i buddyzm.
- Chiny – cywilizacja powstała w dolinie rzeki Huang-ho i Jangcy. Odgrodzili się od licznych plemion wojowniczych wielkim murem chińskim.
- Izrael – początkowo był siedzibą plemion pasterskich wędrujących pomiędzy Egiptem a Mezopotamią. Królestwo Izraela powstało w XIII w. p.n.e. Swój rozkwit zawdzięczało królowi Dawidowi a później Salomonowi. Konflikty wewnętrzne doprowadziły do podziału królestwa na część północną (Izrael) i południową (Juda). W VIII w.p.n.e. Asyria podbiła Izrael. W VI w.p.n.e. Judeę zniszczyła Babilonia. W kolejnych latach tymi terenami władali Persowie i Aleksander III Wielki. Od 63 r.p.n.e ziemie podlegały Rzymowi, niedługo potem stłumili dwa powstania i wygnali ludność żydowską z Judei. W późniejszych wiekach narodził się tam judaizm oraz chrześcijaństwo.
b) cywilizacje śródziemnomorskie:
- Macedonia – w roku 338 p.n.e. pokonała skłócone państwa-miasta greckie w bitwie pod Cheroneą.
- Grecja – zasłynęła z rozwoju literatury, najpierw w formie pieśni recytowanej lub śpiewanej. Na przełomie IX i VIII w. p.n.e. po zaczerpnięciu alfabetu Fenicjan zaczęto spisywać utwory.
- Rzym – został założony w 753 r. p.n.e.