Starożytność Tragedia
Tragedia
Geneza i budowa tragedii:
Najwyżej cenionym przez starożytnych gatunkiem była tragedia.
Tragedia - termin wywodzi się od greckich słów: tragos - kozioł, ode - pieśń, czyli pieśni kozłów. Jest to poważny i smutno kończący się dramat, którego motywem przewodnim jest konflikt pomiędzy dążeniami wybitnej jednostki a siłami wyższymi (losem, prawami historii, siłami natury, interesem społecznym, normą moralną). Bohaterowie wyrastają ponad przeciętność, ale ich losami kieruje przeznaczenie (los, fatum).
Cechy tragedii:
- Miejsca - wydarzenia rozgrywają się w określonym miejscu
- Czasu - fabuła toczy się w przeciągu 24 godz., zaczyna się o świcie, a kończy wieczorem
- Akcji - ciągła, nieprzerwana, przyczynowo-skutkowa, jedno wydarzenie wynika z drugiego, wszystkie osoby dramatu powiązane są z głównym wątkiek
Kompozycja tragedii:
Kompozycja tragedii antycznej była zupełnie inna niż obecnie. Każda z części spełniała określoną funkcję, a układ poszczególnych części można przedstawić następująco:
- prologos (wstęp) - wprowadzenie o czym będzie sztuka
- parados - pierwsza pieśń chóru wchodzącego na orchestrę, który informował jak doszło do konfliktu
- epejsodion I (epizod I) - aktorzy wchodzą na proscenium i przedstawiają treść akcji
- stasimon I - pieśń chóru, który komentuje zdarzenia z poszczególnych epizodów
- epejsodion II...
- stasimon II...
- epejsodion III...
- .... do V
- kommos
- exodos - pieśń wieńcząco- podsumowującą , którą śpiewa schodzący z orchestry chór.
Chór był stale obecny i pełnił rolę komentatora - moralisty.
Wybitni twórcy tragedii greckiej:
Tespis - żył w VI w. p.n.e. Był pierwszym znanym aktorem dramatycznym. Wprowadził pierwszego aktora, który występował w różnych rolach. Wprowadził też dialog z chórem.
Eurypides - urodził się ok. 485 r. p.n.e. na Salominie, a zmarł w 407 r. p.n.e. w Pelii w Macedonii. Najmłodszy z wielkiej trójki tragediopisarzy greckich (Ajschylos, Sofokles, Eurypides). Był przeciwnikiem tyranii. Nie zgadzając się z polityką Aten, pod koniec życia emigrował do Macedonii. Eurypides w swoich komediach przedstawił złe i dobre natury strony człowieka. Wystawił 88 utworów dramatycznych, z czego zachowało się 17 tragedii i 1 dramat satyrowy (z 932 przypisywanych mu przez tradycje utworów). Był twórcą: Alkestis, Medea, Hipolit, Andromacha, Elektra, Orestes, Trojanki. Twórca tragedii psychologicznej., właśnie on po raz pierwszy zwrócił uwagę na psychologię postaci. W jego sztukach niewiele jest miejsca na interwencję bogów lub działanie losu. Wszystkim rządzą ślepy przypadek i ludzkie namiętności. Oskarżono go z tego powodu o bezbożność. W utworze "Trojanki" protestuje przeciwko wojnie. Bohaterami są żony i matki trojańskich bohaterów, które dostały się w ręce zdobywców. Ich straszny los przeczy rozumnym zasadom świata i istnieniu bogów. Eurypides patrzy na świat trzeźwo i bez złudzeń. Nie wierzy w bóstwa, wierzy zaś w okrucieństwo świata. W utworach: Elektra, Andromacha, Trojanki, Ifigenia, w Aulidzie obserwujemy ludzką próżność i okrucieństwo.
Ajschylos (525-456 r. p.n.e.) - arystokrata, uczestniczył w bitwie pod Maratonem. Tragediopisarz grecki, który wystawił 70 tragedii i 20 dramatów. Jego twórczość była traktowana jako działalność wieszcza, nauczyciela ludu, moralnego reformatora. Akcję uczynił najważniejszym elementem sztuki. Stworzył takie dzieła jak: "Błagalnice", "Oresteja", "Prometeusz w okowach", "Persowie", "Siedmiu przeciw Tebom", "Agamemnon". Z tragedii, które napisał zachowało się siedem. Najsłynniejsza z nich to "Persowie", która jest jedyną znaną nam tragedią grecką, podejmującą temat aktualny - wojną perską. Wszystkie inne opierały się na wątkach mitycznych. "Agamemnon", "Ofiarnice" i "Eunienidy" tworzyły trylogię pt. "Oresteja". Tragedie Ajschylosa uderzały prostotą, a prezentowały świat, w którym ścierają się wciąż racje ludzi i bogów. Bohaterowie sztuki giną z godnością. Autor skupiał się na istocie konfliktu, nie interesowała go psychologiczna charakterystyka postaci. Cechą charakterystyczną twórczości Ajschylosa jest przywiązanie do wartości demokratycznych oraz niechęć wobec despotyzmu i tyranii, co widać szczególnie w "Prometeuszu w okowach". Przedstawia tam zmagania dobroczyńcy ludzkości z Zeusem (despotą). Postacie z jego sztuk sprawiają wrażenie nadludzkich, posągowych, maksymalnie uproszczonych.