Faraon

Tytuł: „Faraon”

Autor: B. Prus

Gatunek:

Geneza utworu: Prus materiały do książki zdobył dzięki swojemu zainteresowaniu Egiptem. Czytał książki w tej tematyce i interesował się odkryciami archeologicznymi, wertował publikacje naukowe donoszące o kolejnych odkryciach. Wykorzystał własne przeżycia oraz fantazję.

Czas i miejsce akcji: XI w p.n.e. w okresie panowania dwudziestej dynastii faraonów i okresie zwycięstwa nad nimi kapłanów. Miejscem akcji jest Egipt. Panuje tu kult zwierząt, wierzy się, że odpowiednie zabalsamowanie ciała zapewni nieśmiertelność.

Ramzes XII i jego syn to postacie wykreowane przez pisarza, bo w rzeczywistości następcą Ramzesa XI był Herhor.

„Faraon” ukazywał się w Tygodniku Ilustrowanym od 5 października 1895 r., do końca roku następnego. Wydanie książkowe ukazało się w 1897r. Powieść zaskoczyła zarówno czytelników jak i krytyków.

Faraon – streszczenie

Jeden punkt streszczenia – dotyczy jednego rozdziału książki. W streszczeniu pominięte zostały bardzo rozbudowane opisy przyrody, które znajdują się na początku dużej liczby rozdziałów.

  1. Szczęśliwy rok to tytuł pierwszego rozdziału ?Faraona?. Ramzes prosi ojca- faraona Ramzesa XII aby ten mianował go dowódcą korpusu. Rada Starszych zadecydowała, że będzie dowodził na próbę. Minister wojny i arcykapłan Herhor szedł na czele spóźnionego orszaku w lektyce. Elegant kusi Ramzesa Senurą. Po spotkaniu dwóch skarabeuszy idą okrężną droga przez wąwóz.
  2. Idąc okrężną drogą napotykają kanion, który muszą zasypać aby iść dalej. Chłop prosi o łaskę, aby tego nie robili, bo inaczej on i jego dzieci nigdy nie odzyskają wolności. Błaga Herhora ale ten odmawia. Chłop kopał kanał przez 10 lat, a po ukończeniu miał odzyskać wolność osobistą.
  3. Ramzes robi plany na przyszłość dotyczące jego władzy. Podczas wojskowych manewrów spotyka piękną dziewczynę Sarę (Żydówka). Rzucił jej naszyjnik i powiedział, że ją kupuje. Po tym jak rozległ się odgłos trąb pobiegł zobaczyć powieszonego chłopa. To był ten sam chłop, który prosił aby nie zasypywać kanału. Zrozpaczony popełnił samobójstwo. Ramzes długo myślał nad jego losem…
  4. Spotkanie oddziału Nitagera z Ramzesem i jego ?zwycięstwo?. Nagroda i kara 150 kijów dla Eumana.
  5. Idą do Memfis. Młody książę obiecał żołnierzom przydział po 1 drachmie dla żołnierza za dobrą walkę. Ramzes dociera do altany, o 24.00 przychodzi Tutmozis z wiadomością, że pojutrze ujrzy Sarę. Usłyszeli tajemniczy głos Ramzes kazał go szukać ale nic nie odnaleziono.
  6. Ramzes XII oznajmia synowi, że ten nie dostanie korpusu ponieważ źle spisał się pod Pi- Bailos i próba zostanie ponowiona za rok. Syn stwierdza, że to przez Herhora jest w takiej sytuacji. Miał racje bo to przez jego intrygo nie dostał dowództwa.
  7. Nikotris (matka młodego faraona) rozmawia z synem, a ten prosi ją o 10 talentów na nagrody dla wojska.
  8. Rozmowa Ramzesa z Tutmizosem, a ten przysyła do niego fenicjanina Dagona. Ramzes dostaje pożyczkę kosztem katowania chłopów w posiadłości wydzierżawionej przez księcia.
  9. Ojciec Gedeon odwiedza Sarę. Ramzes nie zapomniał o swojej kochance i ofiariwał jej jeden z folwarków, a by miała gdzie mieszkać. Ludziom nie podobał się ten związek gdyż Żydówka ich zdaniem nie była godna przyszłego faraona
  10. Zaczęto nawet mówić, że przez Sarę nie przybiera Nil, z opresji ratuje ją nieznany kapłan. Nil przybiera. Ramzes uwalnia czarnego niewolnika.
  11. Ramzes idzie do więzienia aby obejrzeć oskarżonych o napad na jego dobro. Ma dylemat dotyczący oskarżonych chłopów.
  12. Sprawa upadła. Ramzes stwierdza, że sądy są niesprawiedliwe. Dagon nałożył wysokie podatki na chłopów. Ramzes uświadamia sobie, że chłopom dzieje się krzywda.
  13. Dagon chciał podarować kielich Ramzesowi, ale ten go nie przyjął. Kapłanka Pieszczota próbuje odpędzić gniew Ramzesa, w końcu się jej udaje.
  14. Tutmozios opowiada Ramzesowi o tym co sądzi o nim lud. Wierzą, że zniesie podatki i rozpęta wojnę. Ramzes rozmawia z Sarą o różnicach, które ich dzielą.
  15. Ramzes rozmowa z rządcą i Patroklesem o tym, ze rządca nie zniesie podatków. Sara jest zazdrosna o niego.
  16. Ramzes chciałby wrócić do domu. Wypływa łódką. Sara śpiewa zakazaną modlitwę, słyszeli ją Herhor i matka Ramzesa.
  17. Sara choruje. Żydzi okradają folwark. Ramzes w końcu staje się dowódcą korpusu Memfis ? otrzymuje od ministra Herhora tarczę Amemnohetepa. Ramzes na polecenie ojca odbywa podróż po kraju, by ustalić dlaczego zmniejszają się jego dochody. Kapłan Penteur opowiada Ramzesowi o sposobie rządzenia krajem. Penteur chciałby podobnie jak inni kapłanie unikania wojen, głównie ma tu na myśli Asyrię i wypędzenia Fenicjan. Ramzes nie zgadza się z takim myśleniem, ma naturę wojownika i chciałby wojny, gdyż widzi w niej poprawę sytuacji Egiptu(łupy).
  18. Ramzes jest zmęczony rządami- uczy go Herhor. Ramzes dowiaduje się o ciąży Sary i wysyła do niej Tutmozisa.
  19. Asarhedon przekonuje podróżnego aby zapłacił okup za to co mu skradziono. Taniec i zabawy Ramzesa. Zaprasza kupca do domu, a ten jest śledzony ? Phut i niewolnik.
  20. Phut doszedł do pałacyku. Harrańczyk idzie dalej do pieczary ? wychodzi kapłan. Przekazuje słowa najwyższego kolegium i zaleca traktat z Asyrią. Harrańczyk ? Phut wraca do fenickiego zajazdu ?Pod Okrętem? i wyjeżdża.
  21. Książę podróżuje wzdłuż Nilu
  22. Książę w mieście Anu zwiedza fabryki i huty. Tęskni za Sarą więc przysyła jej dary.
  23. Ramzes ogląda księgi Ranuzera.
  24. Ramzes próbuje nauczyć się jak rządzić państwem
  25. Zostanie wtajemniczony, bawi się na ucztach, które organizuje Sofra Bakura. Ramzes spotyka się z jego pułkiem. Później publicznie gratuluje Sofre, że dobrze rządzi. Namówiła go na to Abeb- jego córka.
  26. Dagon jedzie do Hiama i razem knują spisek przeciw Aaronowi Phut (rozmawiają o nim). Chcą wojny z Asyrią. Gotowi są nawet zabić Ramzesa. Potem trzej Fenicjanie w tym też Rabsumilida idą na ucztę.
  27. Ramzes idzie do kapłanów- jest pokutnikiem. Będzie wysłuchy. Odwiedza szkołę i szpital
  28. Do świątyni Hator przyjeżdża Penteur. Egipt zdaniem Penteura zmniejszył swoją powierzchnię i ubyło mu ludności dlatego spadły dochody skarbca. W skutek tych wieści faraon TRamzes XII zwiększa płace urzędnikom.
  29. Fenicjanie okradają faraona tak jak urzędnicy. W ostatecznym sprawozdaniu z wyprawy książę za powód spadku dochodów faraona wini kapłanów.Ramzes planuje wojnę z Asyrią.
  30. Książę powraca. Ramzes chce pożyczyć od Hiama 100 talentów.
  31. Hiam obiecuje pożyczyć Ramzesowi 100 talentów i przestrzega go o pakcie .
  32. Ramzes otrzymuje pożyczkę i odwiedza świątynię Astoretn z Hiamem. Idzie z kapłanami, a gdy zostaje sam spotyka kapłankę Kamę.
  33. Ramzes ma syna. Przybywa kapłan Sargen z Asyrykczykami ? Ramzes ich znienawidził.
  34. Sobowtór Kamy przybywa do Ramzesa. Przyjazd Sary.
  35. Kama ma wyjść za Sargona. Ramzes opowiada Kamie historię swego nauczyciela.
  36. Ramzes rozmawia z Sarą, ona wie o jego kochankach. Aargon i Istuba przybywają do Ramzesa i oglądają dary dla ojca.
  37. Sargon pobity, później rozmawia z Mefresem i Mentcezifisem. Żydzi wykryli, że Fenicjanie chcą wywołać wojnę między Egiptem, a Asyrią. Ramzes rozmawia z Kamą o tym, że ma zostać jego żoną. Kapłani Herhor i Mefres sprawiają, że syn Ramzesa otrzymuje imię Izaak, przez co staje się Żydem. Ramzes był wściekły i zrobił z Sary niewolnicę Kamy, lecz później zmienił zdanie.
  38. Fenicjanka Kama jest zła, nienawidzi Sary i życzy jej śmierci
  39. Ramzes spotyka się z kapłanami, a oni spiskują przeciw niemu (arcykapłan Sem, Mefres, Mentezufis. To właśnie kapłani namówili Libijczyków do najazdu na Egipt
  40. Kapłani informują , że Ramzes jest naczelnym wodzem. Przy okazji Ramzes mówi kapłanom, że wie o ich układach. Od tej pory ich największym wrogiem jest Ramzes. Kama boi się, że ma trąd. Sara mówi, że zabiła Seti(syna) ale to fałsz! Lykon zabił Setiego na oczach jego matki. Lykon znikł zabierając ze sobą Kamę i klejnoty.Podejrzany o zabicie dziecka jest Ramzes. Naczelnik policji każe ścigać Lykona i kiedy oboje z Kamą zostają złapani, nie ma już podejrzeń co do Ramzesa. Lykon nie ponosi kary gdyż kapłan Mefres ukrył go w świątyni, sądząc że ten przyda się jeszcze w walce z Ramzesem gdyż Lykon jest bardzo podobny do Ramzesa. Kama zaczyna chorować.
  41. Ramzes chce walczyć z libijczykami. Ich wódz to Thenma.
  42. Na początku walki obecny jest kapłan Penteur. Ramzes dowodzi ale nie walczy.
  43. Rozpętuje się burza piaskowa.
  44. Patrokles nie żyje. Schwytanie Tehenmy przyczyniło się do szybszego pokoju z Mussawaą. Ramzes wygrał. Swym doradcą czyni Penteura, z pochodzenia chłopa, który troszczy się o dobro ludu. Mentezufis rozkazuje zamordować jeńców, którzy podjęli służbę w wojsku Egipskim. Robi to aby Libijczycy znienawidzili faraona.
  45. Ramzes dowiaduje się o chorobie Kamy, śmierci syna i Sary. Dopiero teraz zrozumiał jak bardzo kochał Sarę i, że bardzo ją skrzywdził
  46. Pochówek bliskich.
  47. Codzienne życie władcy nie jest łatwe. Ramzes XIII dowiaduje się, ze skarbiec jest pusty. Za to w Labiryncie znajdują się ogromne skarby, ale kapłani bronią do niego dostępu. Chcą aby młody faraon upadła a wtedy oni będą rządzić krajem.
  48. Ramzes wyrusza do ojca, a ten umiera.
  49. Egipt dla Ramzesa XIII. Rozmowa z matką.
  50. Ramzes dowiaduje się o tymczasowym pokoju z Asyrią i o ogromnych darach jego ojca dla świątyń.
  51. W Egipcie wybuchają bunty. Ludzie przestali płacić podatki, ktoś im mówi, że nie jest to już konieczne. Ramzes słyszy głosy.
  52. Ciało ojca oddaje kapłanom do pochówku.
  53. Zabrakło pieniędzy na pogrzeb.
  54. Ramzes chce pożyczyć pieniądze od Hiama. Dostaje propozycję od Fenicjan w sprawie wybudowania kanału pomiędzy Morzem Śródziemnym i czerwonym. Samanetu ma objaśnić Ramzesowi budowę kanału. Pożycza od Fenicjan. Knuje spisek z Sementu aby obalić kapłanów. Sementu obiecuje znaleźć drogę do Labiryntu.
  55. Ceremonie pogrzebowe. Oglądanie skarbów.
  56. Ramzes chce wyjąć skarby.
  57. Śpiew chóru ? pogrzeb starego faraona.
  58. Kapłani odmawiają kredytu i żądają zwrotu 500 000 talarów, które pożyczył od nich Ramzes XII
  59. Jeżeli Ramzes nie usłucha rady kapłanów to oni go zniszczą.
  60. Ramzes odwiedza Antefa. Plany ślubne Tutmozisa i Hebron. Mefres i Herhor dalej spiskują w świątyni Amona odbywa się kolejna narada. Kapłani podpisują traktat twierdząc, że Asyria chce pokoju faraon się nie zgadza. Robi układy z Fenicjanami w sprawie budowy kanału, chce dostać się do labiryntu. Potajemnie wychodzi ze świątyni sobowtór Lykon i biega po ogrodzie udając szalonego aby rozeszły się plotki o szaleństwie Ramzesa.
  61. Zwołanie kapłanów na naradę. Faraon zostaje uznany za chorego bluźniercę. 23 paofi wojska maja zająć Labirynt
  62. Kłótnia Sementu i Mefera.
  63. Gromadzenie wojsk trwa. W dniu, w którym wojska ruszą na labirynt lud ma się dowiedzieć, że Herhor i Mefres to zdrajcy.
  64. Dzień zaćmienie słońca. Arcykapłan ubiegł faraona i prowokuje napad na świątynię 3 dni wcześniej. Wie, że nastąpi zaćmienie słońca. Tłumy napadły na świątynię boga Ptah. Gdy zaczęło się zaćmienie tłum popadł w panikę. Wtedy na mury wchodzi Herhor i modli się, a bóg ostatni raz przebacza ludowi.
  65. Gdy Ramzes dowiaduje się o tym wysyła Tutmozisa aby aresztował kapłanów. Mają mu pomóc żołnierze, ale okauzje się, że zostali przekupieni. Zabili Tutmozisa. Wściekły Ramzes spacerując po ogrodzie zostaje zabity przez Lykona. Herhor poślubiając matkę władcy zasiada na tronie faraona. Wszystkie zasługi przypisano Herhorowi.

Faraon – plan wydarzeń

  • walka faraona z kapłanami o władzę
  • spotkanie z Sarą i napad na jej folwark
  • podróże księcia po kraju i obserwacje
  • zamordowanie żydowskiego syna księcia
  • młody książę staje się faraonem Ramzesem XII
  • Ramzes walczy z kapłanami i przegrywa podczas decydującej rozgrywki 23 Paofi. Wtedy nastąpiło wybycie skarbów z Labiryntu i zbrojne wystąpienie wiernego wojska ludu i niższych kapłanów. Ramzes liczył też na przyjaźń Penteura i Tutmizosa. Jego wytępienie skończyło się jednak klęską- zaćmienie słońca.

Problematyka „Faraona”

„Faraon” opowiada o Egipcie, ale jakby nawiązuje do Polski. Kapłani dbali tylko o własne interesy, podobnie jak czyniła to polska szlachta. Powieść ukazuje właśnie problem walki faraona z kapłanami. Utwór wskazuje podobieństwo do Polski w czasie zaborów i tuż prze nimi. Ukazuje, że:

  • władza musi służyć społeczeństwu
  • najważniejsza jest nauka
  • mimo oporów należy dążyć do koniecznych reform

Przyczyny upadku Egiptu

  • wyniszczenie kraju wojnami
  • pusty  skarbiec
  • zbyt wiele formalności urzędniczych
  • rozrzutny tryb życia możnych
  • zbyt słabe i mało liczne  wojsko
  • zamiast pomagać kapłani walczą z faraonami o władzę, stosowali w tym celu następujące metody podstępu: kapłanka Kama, sobowtór Lykon

Prus przedstawia nam państwo u schyłku jego świetności.

Przyczyny upadku młodego faraona

  • nie doceniał roli nauki,
  • wierzył tylko w siłę wojskową,
  • wady jego charakteru.

Podział społeczeństwa egipskiego

  • arystokracja religijna i świecka – żyją w dostatku, opanowali najwyższe stanowiska w administracji państwowej dzięki temu wpływają na całe społeczeństwo
  • kapłani – wykorzystują religię aby społeczeństwo, a nawet faraon byli im posłuszni
  • szlachta
  • chłopi i niewolnicy – są ciemni, wyzyskiwani, bici cierpią nędzę głód i niedolę, swoją pracą utrzymują faraona, kapłanów i możnych

Przebieg walki o władzę między faraonem, a kapłanami

Kapłani stosują następujące metody podstępu:

  • wytrącanie się kapłanów w życie intymne Ramzesa
  • wykorzystywanie wiedzy i ciemnoty ludu
  • umiejętnie stosowana propaganda
  • wprowadzili własna politykę zagraniczną
  • podburzali lud
  • zależało im na korzyściach materialnych
  • sprawowali pieczę nad skarbcem
  • decydowali o wszystkim co działo się w religii i polityce
  • wykorzystywali uczucia rodzinne

Postać Ramzesa

wady Ramzesa zalety Ramzesa
lekkomyślność ambitny
łatwowierność myślał o przyszłości
naiwność wspaniałomyślny
zapatrzenie w wojsko przesłania mu inne ważne rzeczy dobry strateg i dowódca
słabość do kobiet szczodry
bezmyślność dociekliwy
porywczy wrażliwość na krzywdy ludzkie, pragnie bronić ludu
kierował się emocjami zmysłowy
niecierpliwy reformator
gwałtowny planuje sięgnięcie do skarbów Labiryntu, by spożytkować je dla ludu
widział szansę dla Egiptu w wojnie z Asyrią

Pozostali bohaterowie „Faraona”

Sara – żydówka, bardzo szlachetna postać. Miłość do Ramzesa była dla niej najważniejsza. Wybaczyła mu nawet upokorzenie i odepchnięcie. Dla ratowania ukochanego przejęła na siebie domniemaną zbrodnie. Zmarła samotna i obłąkana.

Herhor – kapłan, ambitny i opanowany polityk, nie kryje, że dąży do władzy. Był przebiegły i dbał głównie o własne interesy.

Mefres – kapłan, jeden z najbliższych współpracowników Herhora, uparty, okrutny i mściwy starzec. To właśnie on nakazał Lykonowi zabić faraona.

Kama – kapłanka fenicka. Zawistna i okrutna kobieta, która chciała upokorzyć Sarę.

Mentezufis – także współpracownik Herhora i dobry polityk.

Pentuer – także kapłan, syn chłopski, lubi młodego faraona i służy mu radą.

Herben – córka króla Teb, była lekkomyślną i próżną dziewczyną, dbała tylko o własne korzyści.

Penteur, Mentezufis, Hiram, Samentu, Mefres – kapłani

„Faraon” jako powieść obyczajowa w Egipcie

Ilość i jakość biżuterii określała pozycję społeczną.

Jaki powinien być idealny władca zdaniem Bolesława Prusa?

Akcja ?Faraona? toczy się w Egipcie, ale da się w niej mimo to zauważyć akcenty odnośnie sprawowania władzy w Polsce. Dobrze wiemy, że władców idealnych nie ma. Jesteśmy jednak w stanie określić jakie ten władca powinien posiadać cechy. Z pewnością jego głównym celem powinno być polepszenie sytuacji materialnej swych najuboższych poddanych. Ramzes XIII chciał to uczynić poprzez wojnę z Asyrią ? był pewny wygranej i zdobycia wielkich łupów. Dobrze jeżeli władca jest bliski swojemu ludowi, nie może być jedynie obcym i odległym majestatem. Musi znać ciężką pracę i krzywdę, której może doznać niewinny obywatel (w Faraonie jeden z niewolników popełnił samobójstwo). Władca powinien wykazywać się uczciwością, a odkrycia naukowe i wiedzę wykorzystywać z pożytkiem dla wszystkich, a nie jako element zastraszania. Idealny władca powinien robić wszystko dla dobra poddanych.