Na skróty
Motyw katastrofizmu – opracowanie
Katastrofizm – Pesymistyczne przekonanie o grożącej katastrofie, nieuchronnej zagładzie współczesnego świata i cywilizacji, przede wszystkim kultury europejskiej. Katasttofizm szczególnie silnie był obecny w okresach z jakiegoś powodu schyłkowych – koniec wieku; koniec tysiąclecia. Nastroje katastroficzne bardzo wyraziście wystąpiły na przełomie XIX i XX wieku, a także w latach trzydziestych. Modernizm – Nastroje schyłkowe wynikające z postawy dekadenckiej pod koniec wieku XIX przybrały formę katastrofizmu. Przekonanie, że ludzkość doszłajuż do kresu swoich możliwości, że wszystko zostało odkryte i zbadane, skłaniało do twierdzenia, iż rychło nastąpi koniec świata. Niejako potwierdzeniem tych idei była teoria katastrofizmu geologicznego, która głosiła, że wszelkie zmiany ziemskiego globu zachodziły w wyniku katastrof wyniszczających wszystkie żywe organizmy. J. Kasprowicz „Dies irae” – Nadszedł dzień sądu ostatecznego. Pochód zmartwychwstałych zmierza do doliny Joza fata. gdzie oczekuje Sędzia-Bóg. Ludzie idą przerażeni, bo Bóg, który skazał ich na grzech, stwarzając ich skłonnymi do zła, będzie teraz dokonywał surowego osądu uczynków, nie intencji. Grozę potęgują apokaliptyczne obrazy zagłady świata: góry walą się z łoskotem w przepaści, ziemia pokryła się miliardem krzyży, a nad wszystkim góruje wielka głowa w cierniowej koronie.
Motyw katastrofizmu – Literatura:
BALCERZAN Edward: Poezja polska w latach 1918-1939. – Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1996. – Rozdz.: Poezja wobec katastrofy. – S. 121-133
ISBN 83-02-01172-XDANEK – WOJNOWSKA Bożena: Z zagadnień Witkiewiczowskiego katastrofizmu / W: Z PROBLEMÓW literatury polskiej XX wieku. T. 2: literatura międzywojenna / red. Alina Brodzka, Zbigniew Żabicki. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1965. – S. 212-236JANKOWIAK Mieczysław: Młodopolskie niebo / W: MŁODOPOLSKI świat wyobraźni: studia i eseje / red. Maria Podraza-Kwiatkowska. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977. – S. 98-132KATASTROFA / W: SŁOWNIK motywów literackich / red. Agnieszka Nawrot et al.; oprac. haseł Teresa Kosiek et al. – Kraków: Wydawnictwo -GREG-, 2004. – S. 14-20
ISBN 83-7327-394-8KATASTROFIZM. Katastrofizm w powieści / W: SŁOWNIK literatury polskiej XX wieku / zespół red. Alina Brodzka et al – Wrocław: Ossolineum, 1992. – S. 267, 445-453, 844. – (Vademecum Polonisty)
ISBN 83-04-03942-7KRYSZAK Janusz: Katastrofizm ocalający: z problematyki poezji tzw. -Drugiej Awangardy-. – Wyd. 2 rozsz. – Bydgoszcz: Pomorze, 1985. – 215 s.
ISBN 83-7003-006-8LITMAN Ewa, STEFAŃSKI Janusz: Język polski od A do Z: Młoda Polska, Dwudziestolecie międzywojenne: repetytorium. – Warszawa: Wydawnictwo Kram, 1998. – Rozdz.: Ewolucja postawy twórczej Jana Kasprowicza [Dies irae, Salome]. – S. 48-53
ISBN 83-86075-18-XLITMAN Ewa, STEFAŃSKI Janusz: Język polski od A do Z: Młoda Polska, Dwudziestolecie międzywojenne: repetytorium. – Warszawa: Wydawnictwo Kram, 1998. – Rozdz.: Katastroficzna wizja świata w Szewcach Stanisława Ignacego Witkiewicza. – S. 235-239
ISBN 83-86075-18-XSZPAKOWSKA Małgorzata: Katastrofizm Stanisława Ignacego Witkiewicza / W: PROBLEMY literatury polskiej lat 1890-1939. Seria 2 / red. Hanna Kirchner, Zbigniew Żabicki. – Wrocław: Ossolineum, 1974. – S. 325-362WITAN Jan: Piękna plejada: szkice o poezji polskiej XX wieku. – Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980. – Rozdz.: Od dekadentyzmu do katastrofizmu (przypomnienie i kontynuacja). – S.5-46. – (Współczesna Krytyka Polska)WYKA Kazimierz: Rzecz wyobraźni. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959. – Rozdz.: Echo katastroficzne (Stanisław Czycz, Leszek Elektorowicz). – S. 283-298WYKA Kazimierz: Rzecz wyobraźni. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959. – Rozdz.: Wspomnienie o katastrofizmie. – S. 347-366